Babin

W artykule omówiono wpływ technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) na wszystkie aspekty działalności bibliotek i sektora informacyjnego oraz sposoby konceptualizacji transformacji konwencjonalnych bibliotek w biblioteki 2.0. Przybliżono również toczone w środowiskach akademickich debaty dotyczące podstawowych kompetencji wymaganych od „bibliotekarzy 2.0”. Następnie przedstawiono wyniki badania mającego na celu identyfikację kluczowych umiejętności, wiedzy i atrybutów, jakie powinni posiadać bibliotekarze 2.0 w bibliotekach szkół wyższych oraz określenie poziomu świadomości i wiedzy pracowników kuwejckich bibliotek na temat specyfiki tego zawodu.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat sposób postrzegania funkcji i zadań bibliotek publicznych zmienił się znacząco, a kierunek ich rozwoju dobrze obrazują slogany takie jak from collection to connection (od gromadzenia do łączenia) Duńskiej Agencji ds. Bibliotek, czy from collection to creation (od gromadzenia do tworzenia) Stowarzyszenia Amerykańskich Bibliotek (ALA). Wskazują one, że w nowym modelu biblioteki publicznej, określanym przez krytyków hasła „biblioteka 2.0” mianem biblioteki partycypacyjnej (zob. babin.bn.org.pl/?p=1534), użytkowników bibliotek traktuje się nie tylko jako wypożyczających lecz jako aktywnych uczestników i współtwórców oferty bibliotecznej a przestrzeń biblioteczną – jako miejsce łączące innowację i zaangażowanie odbiorców, i zapewniające dostęp do różnego typu zorientowanych na użytkownika wydarzeń kulturalnych, twórczych i edukacyjnych. Autor postanowił przeanalizować teoretyczne i praktyczne aspekty udziału czytelników w pracach bibliotek publicznych z perspektywy przemian zachodzących w krajach skandynawskich. Interesowało go zwłaszcza ustalenie, w jaki sposób można scharakteryzować ich uczestnictwo, dlaczego biblioteki powinny angażować się w taką współprace i jakie typy partycypacji można zidentyfikować w tych placówkach.

Participatory library – biblioteka partycypacyjna (zob. babin.bn.org.pl/?p=1534), to termin odnoszący się do idei zakładającej, że w pełni zintegrowany system biblioteczny musi pozwalać użytkownikom na współkształtowanie nie tylko peryferyjnych, ale także podstawowych funkcji bibliotecznych, takich jak systemy katalogowe. Realizacja tych założeń jest coraz łatwiejsza dzięki nowym technologiom ułatwiającym zmianę relacji między bibliotekarzami a odbiorcami, którzy mogą być już nie tylko konsumentami usług, lecz współtwórcami i dostawcami informacji. Przyjmując taki właśnie, partycypacyjny, skoncentrowany na użytkowniku punkt widzenia, w bibliotece Uniwersytetu Tsinghua (TU) w Chinach, stworzono, posiłkując się technologiami sztucznej inteligencji (AI), mówiącego chatbota (zob. babin.bn.org.pl/?p=1164) o nazwie Xiaotu, który odgrywa rolę bibliotekarza w różnych lokalizacjach, pozwalając zainteresowanym czytelnikom na uczestniczenie w kształtowaniu zbiorów w inteligenty i interaktywny sposób.

Interaktywne i partycypacyjne funkcje sieci 2.0 otwierają nowe możliwości współpracy i interakcji, co z kolei ma znaczący wpływ na zmiany sposobu produkcji, dystrybucji i dzielenia się informacją w środowisku naukowym oraz rozwój wiedzy. Wykorzystanie narzędzi społecznościowych w pracy badawczej to to także jeden z kluczowych elementów definiujących naukę 2.0, zajmującą się eksploracją nowych obszarów badań związanych z wdrażaniem nowych technologii internetowych i nowych środowisk komunikacyjnych na wszystkich etapach pracy naukowej. Istotną rolę w takim kooperatywnym, otwartym systemie pełnią centra informacyjne, takie jak biblioteki. W artykule omówiono ich obecne i przyszłe role w kontekście nauki 2.0 oraz oczekiwania naukowców wobec bibliotek i usług, jakie powinny świadczyć by wspierać codzienną pracę badaczy, wykorzystując jako studium przypadku dziedzinę ekonomii. Referowane badanie, stanowiące część większego projektu The Leibniz Research Alliance, poświęconego analizie „wartości dodanej skoncentrowanej na użytkowniku biblioteki 2.0”, zostało zainicjowane przez ZBW (Deutsche Zentralbibliothek für Wirtschaftswissenschaften) – Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft: największą na świecie bibliotekę ekonomiczną z siedzibami w Kiel i Hamburgu (Niemcy). Jego celem było lepsze zrozumienie potrzeb i wymagań użytkowników ZBW.

Współcześnie, biblioteki prowadzące edukację informacyjną dla różnego typu odbiorców, wykorzystują w coraz większym zakresie potencjał Internetu i e-learningu, szukają też innowacyjnych sposobów angażowania użytkowników przez tworzenie filmów wideo, animacji, komiksów i interaktywnych poradników. Aby ułatwić im to zadanie, autorka przedstawia wybrane, bezpłatne sieciowe narzędzia przydatne przy tworzeniu multimedialnych obiektów edukacyjnych oraz całych kursów lub modułów szkoleniowych. Wszystkie zaprezentowane zasoby bazują na modelu chmury obliczeniowej i nie wymagają instalacji żadnego oprogramowania. Przy każdym podano, wraz z odsyłaczami, przykłady ich zastosowań w bibliotekach. Przedstawiono też listę stron, blogów i forów, na których można śledzić aktualności i najnowsze trendy dotyczące rozwoju technologii użytecznych dla bibliotekarzy.

Integracja interaktywnych, multimedialnych i bazujących na uczestnictwie i współpracy technologii z sieciowymi usługami i zasobami bibliotek staje się obecnie jednym z ważniejszych wyzwań i kryteriów oceny jakości pracy tych instytucji, oraz platform komunikacji i wymiany informacji. Mimo wielu dowodów, że narzędzia sieci 2.0 mogą potencjalnie wspierać rozwój serwisów bibliotecznych oraz znacząco usprawnić ich funkcjonowanie, wiele instytucji nadal nie wykorzystuje możliwości tego typu aplikacji ze względu na budżetowe, czasowe czy kadrowe ograniczenia lub niepewność co do efektywności stosowania takich rozwiązań. W artykule omówiono najnowsze piśmiennictwo poświęcone mediom i technologiom społecznościowym w sektorze bibliotecznym oraz zagadnieniom personalizacji dostarczanych użytkownikom usług i treści, a następnie przedstawiono wyniki badania sprawdzającego stan implementacji i trendy dotyczące adaptacji modelu 2.0 w bibliotekach 100 najlepszych szkół wyższych w Stanach Zjednoczonych.

Biblioteki od lat starają się wykorzystywać olbrzymią popularność narzędzi społecznościowych, rozwijając swoje usługi w modelu 2.0 i działając aktywnie na wielu społecznych portalach i sieciach informacyjnych. Główne powody angażowania się tych instytucji w nowe media to zwiększanie własnej widoczności, unowocześnianie wizerunku, poprawa e-reputacji, dystrybucja informacji, promocja zbiorów, programów i usług, zwiększanie oddziaływania, zacieśnianie relacji z użytkownikami, budowa sieci współpracy oraz pozyskiwanie nowych klientów. Autorzy prezentują w tekście studium przypadku udanego, cieszącego się dużym powodzeniem i nagrodzonego przez IFLA w X edycji IFLA International Marketing Award projektu reklamy biblioteki za pośrednictwem platformy wymiany plików wideo, zrealizowanego w bibliotece Uniwerytetu Tsinghua (BUT) w Chinach, pokazując sposoby efektywnego wykorzystania technologii sieciowych w bibliotecznych kampaniach marketingowych.

Participatory library czyli biblioteka obywatelska, partycypacyjna lub uczestnicząca – termin zaproponowany przez R. D. Lankesa i J. Silverstein (2006) i zakładający umożliwienie użytkownikom uczestnictwa nie tylko w peryferyjnych, ale też podstawowych funkcjach biblioteki, wzbudził pewne dyskusje w środowisku bibliotecznym, nie przedostał się jednak do głównego nurtu bibliotecznego dyskursu, nie był też jak dotąd dokładnie analizowany w badaniach. Autorzy postanowili wypełnić tę lukę, rozpatrując na podstawie przeglądu fachowego piśmiennictwa trendy rozwoju bibliotek i ewolucję relacji między tymi instytucjami a użytkownikami, podjęli też próbę uzasadnienia koncepcji participatory library i udowodnienia zasadności używania tego pojęcia zamiast stosowanego powszechnie terminu biblioteka 2.0.

Zgodnie z najnowszymi sieciowymi trendami, biblioteczne systemy OPAC wyposaża się w coraz więcej nowych, interaktywnych funkcji, wykorzystywanych na masową skalę w środowisku e-handlu. Do dodawanych do OPAC opcji należą m.in. systemy rekomendacyjne (SR) – technika pozwalająca na prezentowanie użytkownikom potencjalnie atrakcyjnych dla nich i zgodnych z ich preferencjami książek i innych zasobów bibliotecznych, pozwalając na znaczne ograniczenie czasu spędzanego na wyszukiwanie interesujących tytułów. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, przedstawiono charakterystykę tej technologii, w tym główne typy i modele SR znajdujące zastosowanie w katalogach online, oraz wykorzystywane w nich techniki gromadzenia danych, a także kwestie istotne dla dalszego rozwoju tego typu aplikacji. Zreferowano też wyniki badania dotyczącego implementacji SR w OPAC brytyjskich bibliotek akademickich.

Międzynarodowa, wirtualna konferencja Biblioteka 2.011, zorganizowana z inicjatywy i pod przewodnictwem administratorów witryny społecznościowej Library 2.0 działającej w sieci Ning, przy wsparciu finansowym Szkoły Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Stanowego San Jose, odbyła się online, w wielu strefach czasowych w listopadzie 2011. Przeprowadzono ją przy wykorzystaniu oprogramowania BlackBoard Collaborate, na stronie Library 2.0. Udział w konferencji był bezpłatny, okazała się też dużym sukcesem – zgłosiło się na nią 6 800 specjalistów z branży informacyjnej i bibliotecznej; łącznie na stronach 150 sesji wykładowych i paneli dyskusyjnych, w ciągu trzech dni trwania sympozjum, zalogowało się 9 tys. osób ze 153 krajów, a w jednej z kluczowych prezentacji uczestniczyło 425 osób.