Babin

W środowisku bibliotecznym od lat dyskutuje się nad sposobami wykorzystania metadanych tworzonych na samym początku bibliograficznego łańcucha dostaw, w celu zredukowania kosztów i czasu związanych z katalogowaniem i wyeliminowania zbędnych, powtarzanych  zadań na linii wydawcy – biblioteki. Jednym z możliwych rozwiązań tej kwestii wydaje się być korzystanie z ONIX – międzynarodowego standardu wymiany danych używanego powszechnie w branży księgarskiej, jako że wiele elementów danych w tym schemacie można mapować do formatu MARC. Biblioteka Kongresu (BK) opracowała konwerter ONIX –> MARC, którego używa się do tworzenia opisów bibliograficznych w formacie MARC bezpośrednio z dostarczanych przez wydawców metadanych ONIX dla nowych publikacji otrzymywanych w ramach programu CIP (Cataloguing in Publication); podobne narzędzie udostępnia też OCLC.

Prace nad włączeniem ONIX do procesu katalogowania BK rozpoczęto po opublikowaniu w 2008 r. raportu pn. On the Record opracowanego przez grupę roboczą Biblioteki Kongresu ds. przyszłości rejestracji bibliograficznej (The Working Group on the Future of Bibliographic Control).  Zwracano w nim uwagę na brak możliwości utrzymania modelu pełnej, manualnej rejestracji dla coraz większej liczby publikowanych obecnie materiałów wymagających minimalnego choćby poziomu opisu i zalecono zwiększenie wydajności produkcji rekordów bibliograficznych oraz większą elastyczność w wykorzystywaniu elementów opisowych metadanych tworzonych w formie elektronicznej poza bibliotekami (przez wydawców, zagraniczne biblioteki i in.), nawet jeśli precyzyjnie nie spełniają one amerykańskich standardów bibliotecznych. W dokumencie tym rekomendowano również Bibliotece Kongresu automatyzację procesu CIP, opracowanie formalnych i rzeczowych wytycznych dotyczących dostarczania danych ONIX na potrzeby formatu MARC i zobowiązanie uczestniczących w CIP wydawców do postępowania zgodnie z tymi wytycznymi.

Pilotażowy program ONIX wystartował w czerwcu 2009 r., zdecydowano się przy tym na korzystanie z wersji ONIX dla książek 2.1, a nie 3.0, gdyż stosuje ją nadal zdecydowana większość amerykańskich wydawców. Metadanych w tym formacie używa się już na pierwszym etapie tworzenia rekordów bibliograficznych, jako podstawy dla rekordu ECIP (program elektronicznego CIP) tworzonego jeszcze przed publikacją danej książki. W artykule, po przybliżeniu specyfiki ONIX i poświęconej temu standardowi literatury przedmiotu, przedstawiono cechy i sposób działania konwertera BK, opis poszczególnych etapów nowego procesu katalogowania, od rekordów ECIP do opisów w formacie MARC, zarejestrowane problemy oraz wyniki ewaluacji konwersji danych ONIX do MARC i przydatności tych pierwszych jako źródła dokładnego opisu bibliograficznego, a także rezultaty testów porównujących czas niezbędny do katalogowania z danymi ONIX i przy wykorzystaniu dotychczas stosowanego oprogramowania TCEC. Przedyskutowano też wady i zalety wykorzystywania wydawniczego formatu w codziennej pracy dużej jednostki bibliotecznej zajmującej się katalogowaniem.

Implementację konwertera ONIX-MARC w BK uznano za udaną, zdecydowano się więc na wdrożenie go do pełnej produkcji przed końcem 2012 r. Pozwoliła ona na znaczne skrócenie czasu potrzebnego do tworzenia rekordów dla tytułów otrzymywanych w ramach CIP i zapewnienie bibliotekom i agencjom bibliograficznym wzbogaconych o dodatkowe metadane opisów. BK spodziewa się, że ponad połowa rekordów tworzonych dla wydawców uczestniczących w CIP będzie powstawać na bazie oryginalnych rekordów ONIX. Kwestią otwartą pozostaje, czy inne biblioteki będą w stanie korzystać z metadanych w tym formacie równie efektywnie jak BK i OCLC i na ile faktycznie poleganie na ONIX przyniesie globalnej społeczności bibliotecznej oczekiwane oszczędności i korzyści.