Biblioteka Narodowa używa na swojej stronie plików cookies. Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza zgodę na ich użycie. [zamknij]

Miara oddziaływania książek: nowa metoda szacowania naukowego wpływu i społecznej użyteczności

Autor: Małgorzata Waleszko,

Kategorie: Wykorzystanie informacji i socjologia informacji, Źródła informacji, Dostęp do publikacji

Tagi: , , , , , , , , ,

Możliwość komentowania Miara oddziaływania książek: nowa metoda szacowania naukowego wpływu i społecznej użyteczności została wyłączona

W naukach społecznych i humanistycznych (NSH) ważnym i głównym medium komunikacji wyników badań naukowych są książki, a nie artykuły naukowe, publikacja tych pierwszych napotyka jednak na coraz więcej przeszkód (m.in. spadek nakładów i wydatków na zakupy dla bibliotek i innych instytucji). Podobnie jak w innego typu dyscyplinach, w NSH konieczna jest stała ewaluacja jakości publikowanych badań i ocena ich użyteczności dla społeczeństwa, tym bardziej, że ekonomiczny model rozpowszechniania badań za pośrednictwem monografii bazuje głównie na subsydiach, organy finansujące powinny więc mieć jasny obraz zwrotu poniesionych inwestycji. Ocen takich dokonuje się obecnie głównie przy pomocy analizy bibliometrycznej i metod jakościowych. Modele bibliometryczne bazujące na czasopismach nie sprawdzają się jednak dobrze na polu NSH, z kolei metody jakościowe, uwzględniające wielu interesariuszy, są czasochłonne, a ich wyniki bazują w dużej mierze na samoocenie respondentów, mogą więc nie być w pełni obiektywne. W artykule zaproponowano metodę, która może uzupełniać bieżące analizy miary oddziaływania i społecznego znaczenia badań akademickich z zakresu NSH, i która bazuje nie na miernikach cytowalności publikacji, lecz na analizie danych generowanych przy wykorzystaniu elektronicznych wersji książek dostępnych online i identyfikacji internetowych dostawców.

Metodę przetestowano na danych OAPEN Library – biblioteki internetowej uruchomionej w 2010 r. i udostępniającej bezpłatnie sprawdzone pod kątem jakości, wielojęzyczne zbiory książek akademickich z zakresu NSH, pochodzących od wielu różnych wydawców. Do analizy wykorzystano dane o pobraniach ze strony OAPEN z 2011 r. mierzone przy pomocy programu Google Analytics – w zbiorze znalazło się 859 tytułów 30 wydawców, w językach: duńskim, holenderskim, angielskim, francuskim, włoskim, niemieckim, norweskim, hiszpańskim, walijskim i łacińskim. Zostały one pobrane łącznie 25 405 razy, za pośrednictwem 1574 unikalnych dostawców internetowych, których podzielono na organizacje akademickie, rządowe, komercyjne, non-profit i dostawców obsługujących indywidualnych odbiorców (ang. general public), wykorzystanie natomiast – na krajowe i międzynarodowe. Udało się skategoryzować ponad 2/3 pobrań; ponad 45% – pochodziło od użytkowników spoza środowiska akademickiego, co dowodzi, że badane książki są społecznie użyteczne. W artykule przedstawiono wyniki dla różnych aspektów wykorzystania tytułów z OAPEN (m.in. dla poszczególnych dyscyplin, kategorii dostawców, największych grup językowych, każdego z języków oraz pobrań indywidualnych tytułów w obrębie danej kategorii tematycznej), analizując szczegółowo wpływ języka i dyscypliny na poziom wykorzystania monografii. Liczbę ściągnięć powyżej przeciętnej zaobserwowano w przypadku dyscyplin powiązanych z naukami społecznymi, humanistyczne cieszyły się mniejszą popularnością. Najczęściej korzystano z książek w lingua franca nauki, czyli w języku angielskim; publikacje w mniej znanych językach (np. duńskim) były znacznie rzadziej wykorzystywane poza granicami kraju niż np.włoskie, czy niemieckie.

Powiązanie danych dotyczących odsetka pobrań dla każdego typu dostawcy ze średnią liczbą pobrań dla grup tytułów pozwoliło na ocenę wpływu i użyteczności badanych książek. Metoda jest ilościowa, co pozwala na łatwiejsze sprawdzenie rezultatów, nie jest też przy niej konieczne wcześniejsze rozpoznanie interesariuszy – czytelnicy identyfikowani są w procesie badania. Wyniki jej ewaluacji okazały się obiecujące – wg autora, mimo pewnych ograniczeń, może służyć jako uzupełniające narzędzie badania naukowego wpływu i użyteczności badań w NSH.

Komentarze wyłączone.