Babin

Badania nad efektywnością realizowanych na uczelniach wyższych programów edukacji informacyjnej oraz kompetencjami informacyjnymi studentów w środowisku edukacyjnym prowadzone są od ponad 20 lat, jednak pytanie, w jakim stopniu osoby kończące studia są faktycznie przygotowane do wyszukiwania, ewaluacji i wykorzystywania informacji w miejscu pracy, a nie nauki, pozostaje w dużej mierze nierozstrzygnięte. Szukając na nie odpowiedzi, autorzy przeprowadzili jesienią 2012 r. serię pogłębionych wywiadów z 23 amerykańskimi pracodawcami, zbierając ich opinie na temat przygotowania absolwentów uczelni do rozwiązywania problemów informacyjnych, przeanalizowali również tę kwestię z perspektywy osób, które w ciągu ostatnich sześciu lat zdobyły dyplom szkoły wyższej i podjęły pracę, wykorzystując w tym celu 5 grup fokusowych z 33 absolwentami college’ów i uniwersytetów. Artykuł jest syntezą raportu z jednego z zakrojonych na szeroką skalę badań nad zachowaniami informacyjnymi młodych dorosłych, prowadzonych przez inicjatywę Project Information Literacy we współpracy z Uniwersytetem Harvarda (Berkman Center for Internet and Society) i Szkołą Informacji Uniwersytetu Waszyngtońskiego, opublikowanego pod nazwą Learning curve: how college graduates solve information problem once they join the workplace (2012).

Oryginalny raport uzupełniono o wyniki przeglądu literatury, model praktyk informacyjnych respondentów w szkole wyższej i miejscu zatrudnienia oraz rekomendacje dla bibliotekarzy akademickich, mające zapewnić lepsze przygotowanie obecnych studentów do wejścia na rynek pracy. Z przedstawionych w nim danych wynika, że najbardziej poszukiwane przez pracodawców (niezależnie od branży i oferowanego stanowiska pracy) kompetencje informacyjne to: umiejętność samodzielnego wyszukiwania online (zarówno w otwartej sieci jak i własnościowych bazach danych), w tym korzystania ze strategii wykraczających poza pierwszą stronę wyników Google’a, analizy pozyskanych danych z wykorzystaniem popularnego oprogramowania (np. Microsoft Excel, Access i in.), umiejętności wnioskowania oraz syntezy informacji z różnych źródeł (np. watków z blogów, wiki czy Facebooka). Oczekiwano przy tym również od absolwentów tradycyjnych kompetencji badawczych, które jak się okazuje są rzadko przez nich demonstrowane i wykorzystywane w miejscu pracy. Ogólnie, przygotowanie młodych pracowników w zakresie zdolności rozwiązywania problemów informacyjnych oceniano jako niewystarczające; narzekano przy tym najczęściej na brak umiejętności: angażowania członków zespołu i współpracy w grupie w czasie procesu badawczego, pozyskiwania informacji z wykorzystaniem różnych formatów, odnajdywania wzorów i powiązań, oraz całościowego zgłębiania danego zagadnienia (typowe podejście to szukanie jak najszybszych odpowiedzi, bez analizy literatury przedmiotu czy korzystania z fachowych baz danych).

Z perspektywy absolwentów, do najbardziej przydatnych w pracy, a zdobytych w czasie studiów umiejętności zaliczono: ewaluację źródeł badawczych, krytyczną i uważną lekturę tekstów, radzenie sobie z dużą liczbą informacji i umiejętność ich syntezy oraz zdolność formułowania pytań badawczych w celu wykorzystania powtarzalnych strategii wyszukiwawczych. Część z nich została pozyskana w trakcie formalnego toku nauki, część dzięki kontaktom z wykładowcami i bibliotekarzami lub przez nieformalne interakcje (sieci znajomych i innych studiujących). Duża grupa badanych wskazywała jednocześnie na ograniczenia zdobytego na uczelni przygotowania informacyjne, wymieniając różnego typu problemy związane z koniecznością dostosowania się, po znalezieniu pracy, do nowego środowiska informacyjnego oraz zmiany przyzwyczajeń informacyjnych, w tym adaptacji do narzucanego, szybkiego tempa wykonywania zlecanych zadań. Wśród najpopularniejszych strategii adaptacyjnych, pozwalających za zniwelowanie braków kompetencyjnych wymieniano zarówno oficjalne kanały (mentoring, szkolenia) jak i indywidualne metody (intuicja, taktyka „prób i błędów”). Wielu respondentów wskazywało przy tym na wykorzystywanie kapitału społecznego (m.in. przez budowanie relacji z poszczególnymi współpracownikami, zwracanie się do tej samej, zaufanej osoby); jednocześnie – rozwiązywanie problemów dzięki pracy zespołowej (umiejętność tak poszukiwana przez pracodawców) okazało się rzadko wybieranym rozwiązaniem.

We wnioskach podsumowano podstawowe różnice między oczekiwaniami pracodawców i nowo zatrudnianych pracowników oraz między charakterystyką kompetencji informacyjnych w środowisku akademickim i środowisku pracy, i związane z tym trudności, z jakimi muszą sobie radzić nowi absolwenci. Podkreślono też rolę jednoczesnego kształcenia umiejętności technologicznych i społecznych, i przedstawiono związane z tym zalecenia dla bibliotekarzy i nauczycieli akademickich, mające pomóc w lepszym przygotowaniu studentów do rozwiązywania problemów informacyjnych w życiu zawodowym. Zakładają one m.in. rekonfigurację bazujących na pracy zespołowej zadań, wprowadzenie do bibliotecznych usług informacji naukowej modelu konsultacyjnego i współpracę w tym zakresie z kadrą naukową (uczenie korzystania z ludzi jako źródła informacji), szersze wykorzystanie mediów społecznościowych przy realizowanych grupowo projektach naukowych oraz zlecanie prac badawczych wykraczających poza sztywne ramy programów nauczania.