Babin

Książki elektroniczne wypożyczane są już w większości amerykańskich bibliotek publicznych (w 2011 r. oferowało je 82% tych placówek), a kwestie ich licencjonowania, platform technicznych i sporów z wydawcami zostały szeroko udokumentowane w literaturze bibliotekoznawczej; mniej uwagi poświęca się natomiast problemom czytelników cyfrowych książek. W artykule przedstawiono doświadczenia Chatham Public Library – placówki pełniącej podwójną funkcję biblioteki publicznej i uczelnianej, związane z udostępnianiem e-książek i organizacją powiązanych z nimi usług z perspektywy skoncentrowanej na użytkowniku; przedyskutowano również konsekwencje upowszechniania się tego formatu dla bibliotek publicznych oraz sposoby integracji zbiorów drukowanych z zasobami elektronicznymi i wykorzystania tych ostatnich przy promocji transliteracji (ang. transliteracy), czyli biegłości poruszania się po różnych typach multimediów. Autorzy referują w tekście szczegółowo proces opracowywania i rozwoju szkoleń dla czytelników, mających ułatwić im korzystanie z e-książek i e-czytników oraz programy regularnie prowadzonych przez bibliotekę zajęć skierowanych do seniorów.

Chatham Public Library (CHPL) jest jedną z filii systemu bibliotek publicznych hrabstwa Chatham (centralny region stanu Północna Karolina), obsługującego 64-tysięczną społeczność zamieszkującą głównie obszary wiejskie i podmiejskie, Użytkownikami CHPL są lokalni mieszkańcy oraz studenci community college (2-letniej szkoły wyższej). Biblioteka uruchomiła swoją cyfrową bibliotekę OverDrive (bazy globalnego dostawcy treści elektronicznych) w listopadzie 2011 r. jako członek konscorcjum e-iNC (grupy 18 stanowych bibliotek publicznych świadczących usługi w populacjach liczących poniżej 100 tys. osób) starając się zapewnić dostęp do e-książek zarówno jako zasobu, jak i usługi. Z badań Pew Internet &American Life Project (2012 r.) wynika, że z powodu wielości czytników, platform programowych, ograniczeń DRM i różnych kwestii technicznych, ściąganie e-książek z zasobów bibliotek jest dla odbiorców znacznie bardziej skomplikowane, niż kupowanie ich od komercyjnych dostawców takich jak Amazon czy Barnes & Noble, a wg S. Polanka (2012), 23% czytelników ebooków zrezygnowało w 2011 r. z wypożyczenia bibliotecznych tytułów z powodu problemów technicznych z ich pobraniem. W CHLP postanowiono więc położyć duży nacisk na zapewnienie użytkownikom odpowiedniego technicznego i edukacyjnego wsparcia, a opracowanie i prowadzenie szkoleń uczących korzystania z cyfrowych książek i urządzeń do ich odczytu rozpoczęto jeszcze przed oficjalną inauguracją cyfrowej biblioteki.

CHLP prowadzi różnego typu zajęcia komputerowe, od obsługi programów Microsoftu, nauki podstawowych umiejętności komputerowych, do specjalnych warsztatów z cyfrowej fotografii czy sieci społecznościowych, i szkolenia te są jednymi z najbardziej popularnych stałych programów biblioteki (w 2012 wzięło w nich udział prawie 450 osób.). Realizuje się je od 3 do 7 razy w miesiącu, a co najmniej jedną z sesji poświęca się e-książkom, w tym ich różnym formatom i czytnikom. Niedawno ofertę tę uzupełniono o dodatkowe, comiesięczne sesje dla różnych poziomów zaawansowania, na które użytkownicy mogą przynosić swoje czytniki i laptopy i uzyskać pomoc w zakresie obsługi ebooków lub uaktualnić swoją wiedzę na ten temat. Większość uczestników tych zajęć to osoby starsze, zajęcia dostosowane są więc do ich potrzeb i na bieżąco modyfikowane.  Materiały z zajęć oraz pokazy slajdów z instrukcjami dla urządzeń z oprogramowaniem Android, iPadów, czytników Kindle, Nook i Sony biblioteka udostępnia bezpłatnie na swojej stronie www. Pomoc techniczną można też uzyskać telefonicznie i w punkcie informacyjnym CHPL.

Jak dotąd, oferowany program edukacyjny ma bardzo dobre wyniki – skorzystało z niego 22% z wszystkich 885 użytkowników CHLP zarejestrowanych w e-INC, miał on też pozytywny wpływ na statystyki wypożyczeń – zarówno materiałów cyfrowych, jak i drukowanych. Od jego rozpoczęcia zarejestrowano ponad 6200 pobrań ebooków przez 697 czytelników (średnio 8,9 na każdego użytkownika), stale w obiegu znajduje się ponad połowa książek z e-biblioteki. Sporym ograniczeniem zarówno dla CHLP, jak i korzystających z niej osób jest mały wybór tytułów (konsorcjum e-iNC udostępnia 3100 tytułów, a ma zarejestrowanych 7095 e-czytelników), niestety ze względów finansowych i ograniczeń ze strony wydawców (część z nich nie współpracuje z bibliotekami publicznymi) trudno liczyć na szybką poprawę tej sytuacji. W podsumowaniu autorzy zachęcają inne biblioteki planujące udostępnianie ebooków bądź prowadzanie związanych z nimi warsztatów do korzystania z ich doświadczeń oraz swobodnej adaptacji stworzonych w CHLP prezentacji, programów zajęć i materiałów szkoleniowych.