Biblioteka Narodowa używa na swojej stronie plików cookies. Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza zgodę na ich użycie. [zamknij]

Czytanie w bibliotekach publicznych: przestrzeń, zachowania i profile użytkowników

Autor: Małgorzata Waleszko,

Kategorie: Biblioteki jako kolekcje, Architektura i wyposażenie, Badania użytkowników, Kategorie użytkowników

Tagi: , , , , , , ,

Możliwość komentowania Czytanie w bibliotekach publicznych: przestrzeń, zachowania i profile użytkowników została wyłączona

Budynki bibliotek oraz sposób aranżacji ich wnętrz mają duży wpływ na kształtowanie zachowań czytelniczych i kreowanie pozytywnych doświadczeń odwiedzających je osób, przeprowadzono jednak jak dotąd niewiele badań empirycznych poświęconych analizie tych procesów w bibliotekach publicznych. Autorka postanowiła sprawdzić, korzystając z metodologii badań etnograficznych, jak wyglądają interakcje użytkowników tych instytucji z przestrzenią, technologiami internetowymi i oferowanymi zasobami, oraz jak oddziaływania te wpływają na wizerunek i odbiór biblioteki. Jako przedmiot obserwacji wybrała Biblioteca Municipal Almeida Garrett (BMAG) w Porto (Portugalia), ze względu na jej nowoczesną, innowacyjnie zaprojektowaną i cieszącą się uznaniem ekspertów siedzibę, dużą liczbę odwiedzających i wypożyczeń oraz dobry dostęp do sieci www. Jednym z etapów projektu było też stworzenie profili użytkowników BMAG, odzwierciedlających typowe sposoby wykorzystywania i anektowania przestrzeni oraz posługiwania się dostępną infrastrukturą i źródłami bibliograficznymi.

Jako ramy teoretyczne, w badaniu przyjęto metodę rozszerzonego przypadku (ang. Extended Case Method) Michaela Burawoya; odniesiono się też do koncepcji dotyczących wykorzystania Internetu (A. Feenberg, M. Bakardjieva) oraz przestrzeni i społecznych relacji (H. Lefèbvre, M. Certeau), a także wcześniejszych badań nad zachowaniami internautów i użytkowników bibliotek oraz rolą tych instytucji jako stref publicznych i miejsc społecznych interakcji. Próbę badawczą dobrano w sposób nielosowy, tak by odzwierciedlała zróżnicowanie czytelników BMAG. Dane zbierano na podstawie obserwacji zachowań (prowadzono je przez 3 miesiące, w różnych porach dnia), pogłębionych wywiadów, nieformalnych rozmów, rysunków biblioteki wykonanych przez dzieci, zdjęć robionych badanym oraz analizy funkcjonalnej i estetycznej budynku. Zgromadzono też informacje dotyczące charakterystyki społeczno-demograficznej respondentów oraz ich motywacji, opinii i percepcji. Badano miejsca preferowane przez użytkowników, podejmowane w nich działania i wykonywane czynności, sposoby poruszania się po obiekcie, pojawiające się konflikty, dostępność zasobów i usług BMAG dla osób z defaworyzowanych środowisk (bezdomnych, mniejszości etnicznych, niepełnosprawnych), rozkład wieku i płci odwiedzających oraz ich gesty, mimikę i postawę ciała (jako jeden ze wskaźników ich odczuć i postrzeganego komfortu).

Po analizie i interpretacji pozyskanych danych, użytkowników BMAG podzielono na najbardziej typowe grupy: 1) pszczół: to osoby aktywnie i pożytecznie wykorzystujące czas, dokładnie planujące porządek dnia i konkretne zadania do wykonania, i chcące w maksymalny sposób wykorzystać dostępne bezpłatnie zasoby oraz otoczenie przyjazne nauce i lekturze. Zajmują głównie miejsca przy stołach, potrafią przesiadywać w bibliotece całymi dniami. Cenią możliwość przebywania z podobnymi sobie osobami; 2) motyli: odwiedzający bibliotekę bez konkretnego celu, by spędzić czas w przyjemnym miejscu, przejrzeć oferowane w wolnym dostępie gazety, filmy, płyty itp. Najczęściej korzystają ze stref multimediów i kanap; 3) wróbli: czytelnicy rekreacyjni, traktujący bibliotekę jako miejsce rozrywki i zabawy oraz odpoczynku. Uczestniczą w organizowanych wydarzeniach, często przychodzą grupami, przebywają głównie w strefach multimediów i strefie dziecięcej (duża część z nich to dzieci). Przesiadują na krzesłach, poduszkach lub na podłodze, komputery wykorzystują najczęściej do zabawy; 4) mrówek: to w większości studenci lub osoby przychodzące by się uczyć, czasami w grupach lub parami, często z własnymi materiałami i laptopami. Motywuje ich luźna, zrelaksowana atmosfera; rzadko korzystają z zasobów biblioteki. Zajmują głownie indywidualne stoliki lub stanowiska robocze z dostępem do Internetu, często rywalizują o najbardziej komfortowe lub ciche miejsca, zaznaczając zajęty przez siebie teren rozrzuconymi wokół książkami, torbami lub odzieżą wierzchnią; 5) sów: mała grupa pasjonatów, przychodzących by zgłębiać interesujące ich tematy (np. lokalną historię) lub w celu kontynuacji formalnej edukacji, ucząc się samodzielnie. Często robią notatki lub piszą dłuższe teksty. To doświadczeni czytelnicy (często naukowcy), znający każdy zakątek biblioteki i ceniący jej zasoby; przyciąga ich także jej przyjazna atmosfera; 6) kotów: świadomi czytelnicy (głównie starsze osoby), chcący być na bieżąco z najnowszymi wiadomościami. Korzystają głównie z aktualnych gazet i czasopism, bardzo rzadko – z Internetu; nie angażują się w interakcje społeczne. Przebywają głównie w obleganym kąciku prasowym, na dostępnych tam kanapach; 7) rezydentów, czyli regularnych użytkowników – to podgrupa składająca się głownie z sówpszczół, obserwowana najczęściej w okolicach antresoli, skąd mają widok na dolny poziom. Traktują bibliotekę jak drugi dom, oczekując od pracowników specjalnej uwagi i specjalnego traktowania, i przyjmując często role strażników regulaminu i zasad zachowania. Często są to osoby samotne, dla których dużą atrakcją jest możliwość przebywania wśród innych ludzi.

Każdy z tych profili reprezentuje określony model relacji społeczno-przestrzennych oraz wpływu pozycji społecznej, emocji i intencji badanych na wykorzystanie zasobów. We wnioskach stwierdzono, że sposoby korzystania z biblioteki powiązane są z warunkami codziennego życia użytkowników. BMAG w ich odbiorze jest miejscem przyjaznym dla ludzi z bardzo różnych środowisk, a panująca w niej atmosfera stymuluje czytanie i została wysoko oceniona. Powody odwiedzin, poza czytaniem, są bardzo zróżnicowane (od szukania izolacji, ciszy i prywatności, po poszukiwanie rozrywki i kontaktów z innymi ludźmi) i często ważniejsze od samej możliwości lektury. Przyjętą metodologię oraz założenia teoretyczne uznano za właściwe i zasadne. Autorka sądzi też, że stworzone kategorie użytkowników, po odpowiednim dopasowaniu, mogą stanowić narzędzie przydatne w zarządzaniu usługami bibliotek publicznych i ich lepszym dostosowaniu do potrzeb i oczekiwań lokalnych społeczności.

Komentarze wyłączone.