Informacyjna układanka: bibliograficzne modelowanie transmediów
,Kategorie: Źródła informacji, Opracowanie informacji
Tagi: FRBR, FRBRoo, katalogowanie, modele indeksowania, rejestracja bibliograficzna, systemy organizacji wiedzy, transmedia
Możliwość komentowania Informacyjna układanka: bibliograficzne modelowanie transmediów została wyłączona
Transmedia to zestaw technik narracji i produkcji mediów wykorzystujących wiele platform medialnych (tekst pisany, film, programy telewizyjne i radiowe, blogi, komiksy lub gry, i wydarzenia w świecie rzeczywistym) do opowiedzenia jednej, wielowątkowej historii, lub stworzenia jednego, fikcyjnego świata. Każde z mediów opowiada ich unikalną część i łączy się z innymi na różnych płaszczyznach, umożliwiając odbiorcy pogłębiony odbiór całości, a także tworzenie na tej podstawie nowych tekstów kulturowych. Artykuł poświęcono omówieniu tego fenomenu w kategoriach teorii organizacji bibliografii, analizując możliwości bibliograficznego modelowania opowieści transmedialnych oraz ich cechy w kontekście bibliograficznych jednostek i relacji, z odwołaniem do konceptualnych modeli FRBR i FRBRoo.
Pojęcie intertekstualności transmedialnej użyła po raz pierwszy w 1991 r. amerykańska badaczka Marsha Kinder w pracy na temat franczyz przemysłu rozrywkowego i korporacyjnych nadawców, a koncepcja narracji transmedialnej została zdefiniowana przez H. Jenkinsa w 2003r., i rozwinięta w książce Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów (2006 r.; polskie wydanie – 2008 r.). Jednym ze znanych przykładów transmodalnych opowieści, rozwijających się na skraju rzeczywistości i fikcji jest historia marki Twin Peaks, zapoczątkowanej w latach 90. przez kultowy serial telewizyjny o tej samej nazwie, stworzony przez Marka Frosta i Davida Lyncha. Na jego kanwie powstały książki różnych autorów imitujące pamiętniki i autobiografie głównych bohaterów, audiobook z „taśmami” jednego z nich, kinowy prequel Twin Peaks: Ogniu krocz ze mną, imitująca prawdziwy periodyk Twin Peaks Gazette, oraz wiele komiksów i gier. Każde z tych wydawnictw było komplementarne wobec pozostałych, tworząc jednocześnie nową, autonomiczną warstwę narracji i oferując nowe informacje nt. życia głównych postaci. W obecnie używanych katalogach, odwzorowanie złożonej struktury odniesień między wszystkimi tymi (i podobnego typu) zasobami jest bardzo trudnym lub niemożliwym zadaniem, również z tego względu, że materiały na różnych nośnikach, trafiające do hybrydowych bibliotecznych kolekcji, indeksowane są przez różne działy i wg różnych zasad i standardów, a ich rekordy bibliograficzne (poza możliwością wyszukiwania przez autora, tytuł i hasło przedmiotowe) nie są powiązane. Powstaje więc oczywista potrzeba połączenia fragmentów treści dostarczanych w każdym ze środków przekazu i wyjaśnienia ich wzajemnych relacji użytkownikom bibliotecznych katalogów, a w czasach globalnych, współtworzonych katalogów i baz danych, organizacja treści transmedialnych będzie dla bibliotek jednym z trudniejszych wyzwań.
Uznano, że model FRBR będzie przydatny w tym kontekście, gdyż kładzie nacisk na podejście do rekordów bibliograficznych zorientowane na użytkownika i zakłada identyfikację różnych formatów, trybów i nośników zapisu informacji, a jego podstawą, podobnie jak technik transmedialnych, jest rozróżnienie między dziełem, jako abstrakcyjną, intelektualną kreacją oraz jego związanymi z realizacją i materialnymi granicami. Bibliograficzną analizę transmediów poszerzono następnie o FRBRoo – rozbudowaną ontologię CIDOC CRM, odwołując się do podobieństw między dziełami sztuki, a zwłaszcza współczesnymi projektami artystycznymi i logiką konwergencji. Po przedyskutowaniu, na przykładach, sieci relacyjnych badanych narracji i możliwości ich odwzorowywania, stwierdzono, że oba te modele wspierają różne typologie relacji transmedialnych na poziomie dzieła, a ontologia FRBRoo zapewnia bardziej precyzyjne rozwiązania na poziomie realizacji i jest lepiej dostosowana do dynamicznej natury transmediów; może być też przydatna do bibliograficznego zarządzania takimi treściami we współoperatywnych systemach, w tym w Sieci Semantycznej.