Tam i z powrotem: rekonceptualizacja biblioteki publicznej w XXI wieku
,Kategorie: Biblioteki jako kolekcje, Działalność biblioteki
Tagi: Australia, biblioteki publiczne, przyszłość bibliotek, usługi biblioteczno informacyjne
Możliwość komentowania Tam i z powrotem: rekonceptualizacja biblioteki publicznej w XXI wieku została wyłączona
XXI wiek to dla bibliotek okres wielu wyzwań, którym usiłują sprostać definiując na nowo swoje miejsce w społecznej tkance oraz sposób świadczenia usług. W historycznej perspektywie, zmiany zakresu działań i funkcji tych instytucji oraz rekonstrukcja zajmowanej przez nie wirtualnej i fizycznej przestrzeni to wg autorek podróż w czasie, która nie ma charakteru liniowego. Wykorzystując jako studium przypadku historię rozwoju bibliotek publicznych w Australii, argumentują one, że obecne spojrzenie na rolę tych miejsc jako lokalnych centrów kulturalno-oświatowo-informacyjnych nie jest nowe, lecz stanowi nieświadomy powrót do punktu wyjścia, czyli idei przyświecających twórcom wczesnych australijskich bibliotek zakładanych w szkołach, instytutach naukowych oraz siedzibach różnych stowarzyszeń i organizacji. Analizują również krytycznie współczesne debaty dotyczące pozycji bibliotek w społeczeństwie transformacji i w nowych warunkach technologicznych.
W artykule omówiono etapy ewolucji australijskiego bibliotekarstwa od początku XIX w. do chwili obecnej, wskazując, na konkretnych przykładach, ze wiele wypracowanych w tym stuleciu i traktowanych jako innowacyjne rozwiązań, takich jak wprowadzanie niestandardowych systemów klasyfikacyjnych, personalizacja usług, włączanie do oferty bibliotecznej programów rekreacyjnych i edukacyjnych, udostępnianie przestrzeni do nauki, wypoczynku i pracy twórczej, czy też integracja różnego typu usług dla ludności, ma dużo wspólnego z tym, jak poprzednie generacje reagowały na rewolucje technologiczne i zmiany społecznych oczekiwań oraz bieżącą sytuację polityczno-ekonomiczną. Stwierdzono również, że obecny pęd ku rekonceptualizacji usług bibliotecznych w kierunku ich elastyczniejszego dostosowania do zróżnicowanych potrzeb różnych grup odbiorców oraz, w szczególności gwałtowny wzrost populacji dużych miast, dają australijskim bibliotekarzom możliwości podważenia konwencjonalnych zasad i praktyk oraz funkcji bibliotek w wymiarze przestrzennym i funkcjonalnym.
W australijskich aglomeracjach, w zaniedbanych przez lata i pozbawionych miejskiej infrastruktury, przemysłowych i nadbrzeżnych dzielnicach, rozwijają się obecnie bardzo szybko nowe osiedla mieszkaniowe. Otwiera się też w nich nowe biblioteki, skoncentrowane na potrzebach społeczności w której są zlokalizowane, a planując ich rozwój wykorzystuje się te same koncepcje i zasady projektowania budynków, organizacji zbiorów i działań dla ludności, które stanowiły podstawę serwisów bibliotecznych na przełomie XIX i XX w. W każdym nowym australijskim mieście, tworzono wówczas tzw. instytuty mechaniki (Mechanics’Institutes), mające kształcić wykwalifikowanych robotników, a w istocie będące ośrodkami spełniającymi najróżniejsze potrzeby mieszkańców. Pełniły one funkcje bibliotek, czytelni, teatrów, szkół, muzeów, galerii, sal koncertowych, a nawet miejsc ślubów i pogrzebów. Misja powstałego zaledwie kilka lat temu w Melbourne centrum społecznego i kulturalnego – Boyd, jest bardzo zbliżona. Ośrodek ten utworzono w centrum, na rewitalizowanym brzegu rzeki, w starym, wiktoriańskim budynku dawnej szkoły. Mieści on m.in. „przyjazną użytkownikowi” bibliotekę: Southbank Library, która – podobnie jak jej poprzedniczki z początków osadnictwa, nie korzysta z bibliotecznych klasyfikacji, oraz biura, pracownie artystów, kawiarnie i miejsca spotkań. Plan rozwoju lokalnej infrastruktury na lata 2007-2017 zakłada rozwój takich ośrodków ustawicznego kształcenia w każdej dzielnicy. Mają one zapewniać zintegrowany dostęp do serwisów bibliotecznych, nowych technologii, oferty edukacyjnej, usług dla dzieci i rodzin, nieformalnej, wielofunkcyjnej przestrzeni oraz możliwość partycypacji w kulturze i działalności obywatelskiej. Podobną wizję biblioteki przyszłości jako współczesnej agory – miejsca spotkań, nauki i wymiany, ułatwiającego dynamiczne uczenie się oraz utrzymywanie kontaktów międzyludzkich, zawarto m.in. w raporcie sieci bibliotek publicznych stanu Wiktoria.