Babin

Instalowane poza siedzibami bibliotek, samoobsługowe urządzenia umożliwiające korzystanie z zasobów bibliotecznych, w tym samodzielne wypożyczanie i zwroty książek oraz pobieranie materiałów elektronicznych, cieszą się na Tajwanie rosnącym zainteresowaniem, a analiza ich popularności oraz intencji dotyczących ich wykorzystywania może dostarczyć ciekawych informacji na temat zachowań użytkowników i ich nastawienia wobec nowych technologii. W artykule przedstawiono wyniki badania mającego ustalić kluczowe czynniki mające wpływ na podejście użytkowników do FastBook – inteligentnego systemu książkowych automatów, będącego jedną z najnowszych usług tajwańskich bibliotek publicznych. Zaprezentowano również zintegrowany model akceptacji samoobsługowych technologii w bibliotecznym kontekście (STB), w odniesieniu do czynników indywidualnych i technologicznych, analizując szczegółowo różnice między płciami w procesie podejmowania decyzji, w obrębie wszystkich teoretycznych relacji zaproponowanych w przedstawionym modelu.

Czynne 24-godziny na dobę, zautomatyzowane kioski FastBook pojawiły się po raz pierwszy w Szwecji (jako Bokomaten) i stanie Kalifornia (jako GoLibrary lub Library-a-Go-Go) w 2008 r., a kilka lat później zaczęto je instalować również na Tajwanie, w najbardziej ruchliwych punktach miast (szpitale, banki, stacje kolejki miejskiej itp.). Każdy z wyposażonych w dotykowy ekran automatów mieści ok. 400 książek i pozwala użytkownikom na ich wypożyczenie i zwrot w ciągu 15 sekund, w dogodnym dla siebie czasie (proces przebiega w czterech etapach: wczytanie karty bibliotecznej i sprawdzenie tożsamości czytelnika, skanowanie numeru ISBN, wybór OK i odebranie paragonu).

Jako podstawy teoretyczne badania mającego sprawdzić intencje użytkowników wobec Fastbooków wykorzystano m.in. modele TAM (Technology Acceptance Model) F. Davisa, TRA (Theory of Reasoned Action) M. Fishbeina i I. Ajzena, i TRI (Technology readiness index) Parasuramana, analizując wpływ następujących zmiennych na akceptację tej technologii: PU: postrzeganej użyteczności, PEU: postrzeganej łatwości użycia, PR: postrzeganej dostępności, SE: własnej skuteczności, NS: poszukiwania nowości, NI: potrzeby interakcji, AT: nastawienia wobec STB i BI: intencji behawioralnej. Materiał empiryczny do analizy zebrano w grupie 440 studentów jednego z tajwańskich uniwersytetów, przy pomocy drukowanych kwestionariuszy, uzyskując 413 odpowiedzi (93,9%). Wśród respondentów (średnia wieku 20,6 lat), 60% stanowiły kobiety, 40% – mężczyźni; większość badanych miała wcześniejsze doświadczenia w korzystaniu z STB (średnio 2,4 razy w ciągu 6 miesięcy, w porównaniu z 7,4 wizytami w bibliotece). Metodę pomiaru testowano przy pomocy modelowania równań strukturalnych i konfirmacyjnej analizy czynnikowej.

Okazało się, że nastawienie badanych wobec FastBook miało znaczący wpływ na ich intencje dotyczące korzystania z tej technologii (BI), potwierdzono też, że wszystkie trzy charakterystyki technologiczne (PU, PEU i PR), lecz tylko jedna cecha indywidualna (SE) mają decydujący wpływ na AT, przy czym w przypadku mężczyzn pozytywna korelacja między SE i AT była znacznie większa, niż w przypadku kobiet. Uznano również przyjęcie proponowanego modelu za zasadne, a uzyskane wyniki wykorzystano do sformułowania rekomendacji dla operatorów STB, mających na celu lepsze dostosowanie technologii samoobsługowych do potrzeb i oczekiwań użytkowników bibliotek.