Biblioteka Narodowa używa na swojej stronie plików cookies. Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza zgodę na ich użycie. [zamknij]

Niewizualne korzystanie z bibliotek cyfrowych: problemy niewidomych użytkowników

Autor: Małgorzata Waleszko,

Kategorie: Wykorzystanie informacji i socjologia informacji, Technologia informacyjna i bibliotekarska, Biblioteki jako kolekcje, Badania użytkowników, Kategorie użytkowników

Tagi: , , , , , , ,

Możliwość komentowania Niewizualne korzystanie z bibliotek cyfrowych: problemy niewidomych użytkowników została wyłączona

Biblioteki cyfrowe to systemy informacyjno-wyszukiwawcze oferujące w sieci www różnego typu zasoby, powstałe w formie cyfrowej i w procesie digitalizacji materiałów analogowych (druków, rękopisów, obrazów, nagrań audio i wideo), różnym grupom użytkowników. W artykule zdefiniowano je jako kolekcje zasobów archiwizowanych, obsługiwanych i zarządzanych przez biblioteki i instytucje dziedzictwa kulturowego, nie uwzględniając cyfrowych treści kupowanych od wydawców. Złożoność struktury tych platform i różnorodność przechowywanych w nich zbiorów może powodować problemy związane z wyszukiwaniem informacji, zwłaszcza w przypadku osób niepełnosprawnych, a odpowiednie mechanizmy pomocy, dostarczające wskazówek jak efektywnie korzystać z systemu, odgrywają kluczową rolę w przezwyciężaniu tego typu trudności. W artykule przedstawiono wyniki przeglądu piśmiennictwa poświęconego zagadnieniom dostępności i użyteczności sieci www dla niewidomych, narzędziom ułatwiania dostępu oraz doświadczeniom internautów z niepełnosprawnością wzrokową, a następnie przeanalizowano różne sytuacje wymagające szukania pomocy przez niewidomych użytkowników bibliotek cyfrowych, korzystających z głosowych czytników ekranu.

Niewidomi są nietypową grupą odbiorców, która musi wykorzystywać w środowiskach cyfrowych unikalne strategie interaktywne i poznawcze i dla której kontakt z Internetem jest głównie aktywnością słuchową, a nawigacja – czynnością dokonywaną przy pomocy klawiaturowych skrótów i kombinacji. Sytuacje związane z szukaniem pomocy (SSZ) odnoszą się w omawianym badaniu do problematycznych okoliczności w trakcie procesu wyszukiwawczego, uniemożliwiających osiągnięcie celów wyszukiwań i związanej z tym konieczności korzystania z jakiegoś typu asysty. Skoncentrowano się w nim na analizie takich interakcji zarówno na poziomie fizycznym i kognitywnym. W próbie badawczej znalazło się 15 niewidomych z co najmniej kilkuletnim doświadczeniem w korzystaniu z oprogramowania informującego użytkownika głosowo o wszystkim, co znajduje się na ekranie, pochodzących z miasta położonego na środkowym zachodzie Stanów Zjednoczonych. Zlecono im wykonanie, przy pomocy czytnika JAWS 12.0 zainstalowanego na testowym komputerze, 3 zadań wyszukiwawczych, w tym znalezienie zadanej pozycji przy pomocy słów kluczowych i funkcji przeglądania, wyszukanie konkretnych informacji i dokonanie wstępnego rozpoznania określonego zagadnienia z wykorzystaniem możliwie największej liczby źródeł ze wskazanej biblioteki cyfrowej: American Memory Digital Collections. Do zebrania danych wykorzystano kwestionariusze, wywiady przeprowadzone przed i po zakończeniu sesji wyszukiwawczych, dzienniki transakcji i protokoły głośnego myślenia (uczestników poproszone o werbalizację swoich procesów myślowych i działań oraz komentowanie reakcji systemu). Przy identyfikacji typów SSZ oraz m.in. wykorzystanych i pożądanych opcji wykorzystano procedurę otwartego kodowania.

Wyodrębniono łącznie 17 problemowych sytuacji napotkanych przy korzystaniu z bibliotek cyfrowych, w tym 9 na poziomie fizycznym i 8 – kognitywnym. Pierwsze podzielono na 3 kategorie trudności, związanych z: 1) dostępem do informacji (w tym dostępem do danych o formacie danej pozycji, niemożnością znalezienia tekstu zastępującego grafiki, problemami z rozpoznaniem tekstu znajdującego się już w oknach wyszukiwawczych), 2) identyfikacją bieżącego statusu (aktualnej lokalizacji w bibliotece cyfrowej, stanu ładowania strony itp.) i ścieżki (np. powrotu do strony startowej), 3) efektywną ewaluacją informacji (m.in. ze względu na trudności z rozpoznaniem nagłówków, czy znalezieniem konkretnego wyrażenia na stronie). Drugie sklasyfikowano jako: 1) dezorientację związaną z wielością programów i złożonością struktury biblioteki, 2) problemy z rozumieniem informacji, 3) problemy z rozumieniem lub używaniem funkcji systemu, 4) unikanie określonych formatów lub podejść. Badanie wykazało rozdźwięk między bieżącymi praktykami projektowania bibliotek cyfrowych a potrzebami niewidomych użytkowników. Na podstawie uzyskanych wyników przedstawiono praktyczne rekomendacje dotyczące tworzenia funkcji i rozwiązań ułatwiających pokonywanie barier informacyjnych oraz bibliotek bardziej przyjaznych osobom z dysfunkcją wzroku.

Komentarze wyłączone.