Babin

Okulografia (ang. eye- tracking) to nauka badająca sposoby czytania i postrzegania obrazów przez śledzenie ruchów gałki ocznej za pośrednictwem specjalnych urządzeń – okulografów. To, na co najpierw zwracamy uwagę, co omijamy wzrokiem, jak przebiega proces patrzenia, na czym dłużej koncentrujemy wzrok itp. ma istotne znaczenie dla percepcji tekstu, a więc również dla projektowania bibliotecznych stron www (por. babin.bn.org.pl/?p=4950).

W ciągu ostatniej dekady, biblioteki zaczęły oferować nowe, sieciowe narzędzia wyszukiwawcze, pozwalające – z jednej strony, dzięki powiązaniu z systemami zewnętrznych partnerów, na efektywniejsze odnajdywanie informacji i zasobów, a z drugiej – na gromadzenie przez strony trzecie danych o użytkownikach na niespotykaną wcześniej skalę. W świecie, w którym dane nt. historii wyszukiwań i wykorzystywaniu zasobów sieci są niezwykle cennym towarem, sprzedawanym reklamodawcom, brokerom danych, czy agencjom rządowym, i w którym normą jest śledzenie przez korporacje i władze zachowań internautów, coraz bardziej istotnym i złożonym problemem stają się dla bibliotek kwestie ochrony ich prywatności. Ponieważ użytkownicy rozpoczynają zwykle przeglądanie zasobów sieciowych od komercyjnych wyszukiwarek, utrzymanie kontroli nad poufnością informacji o dokonywanych przez nich transakcjach, ich nawykach i zainteresowaniach jest dla bibliotekarzy niemal niewykonalnym zadaniem. W artykule omówiono typy technologii wyszukiwawczych stosowane obecnie w środowisku bibliotecznym, przeanalizowano także, na podstawie doświadczeń amerykańskiego środowiska bibliotecznego, konflikty między wymogami etyki zawodowej, artykułowanymi w dokumentach American Library Association (ALA), a dążeniem do spełniania oczekiwań odbiorców i do oferowania coraz lepszej jakości usług. Następnie, zaproponowano możliwe strategie rozwoju bibliotecznych systemów wyszukiwawczych, mogące mogące być odpowiedzią na te wyzwania.

Katalogi biblioteczne cieszą się niską popularnością wśród użytkowników Internetu poszukujących zarówno informacji rzeczowych, jak i bibliograficznych, wielu ekspertów zaleca więc ewolucję tych systemów w kierunku katalogów „następnej generacji”, wzorowanych na wykorzystywanych masowo komercyjnych platformach takich jak Amazon czy Google i mających zapewniać odbiorcom zbliżone doświadczenia nawigacyjne i możliwość korzystania z dodatkowych opcji (takich jak narzędzia społecznościowe, systemy rekomendacyjne, mobilne interfejsy, dostępność treści materiałów online, „bezszwowa” integracja różnych, zewnętrznych źródeł itp.) oraz strategii wyszukiwawczych, do których są przyzwyczajeni. W artykule rozpatrzono wady i zalety włączania komercyjnych rozwiązań do tradycyjnych bibliotecznych OPAC, przedyskutowano również, w jaki sposób jakościowe podejście (metoda studium przypadku) może pomóc w badaniu interfejsów sieciowych aplikacji oraz w poszerzeniu rozumienia mechanizmów komunikacji w sieci www.

Status indeksowania przedmiotowego w krajach niemieckiego i angielskiego obszaru językowego jest różny, zwłaszcza w środowisku bibliotek szkół wyższych. W pierwszym obszarze, do katalogowania rzeczowego i formalnego wyznacza się zazwyczaj odrębnych pracowników, a każdy z bibliotekarzy zajmujących się indeksowaniem zawartości treściowej (niem. Fachreferenten) opisuje jedynie tytuły z dziedziny, w której się specjalizuje. W krajach anglosaskich ci sami pracownicy są natomiast odpowiedzialni zarówno za opracowanie formalne, jak i rzeczowe. Autorka postanowiła sprawdzić czy różnice dotyczące sposobów definiowania zadań bibliotekarzy w omawianych regionach będą miały wpływ na ich stosunek do katalogowania przedmiotowego jako takiego, a w szczególności do realizacji tego zadania w formie zautomatyzowanej.

Wielu użytkowników bibliotek ma problemy z używaniem katalogów online, m.in. ze względu na złożoność wyszukiwania przedmiotowego w tych serwisach i przyzwyczajenie do szukania przez słowa kluczowe w stylu Google. Z tego względu w środowisku bibliotecznym zaczęto wskazywać na konieczność zaniechania wykorzystywania i rozwijania słowników kontrolowanych (SK) na rzecz opcji pełnotekstowego przeszukiwania rekordów bibliograficznych. Chcąc sprawdzić tezę, że hasła przedmiotowe nie odgrywają w katalogach istotnej roli, autorki (Tina Gross i Arlene G. Taylor) przeprowadziły w 2005 r. badanie mające określić wpływ słownika haseł przedmiotowych Biblioteki Kongresu (LCSH) na wyniki wyszukiwania przez słowa kluczowe. Odkryły, że gdyby usunąć hasła przedmiotowe z rekordów katalogowych, użytkownicy próbujący znaleźć dokumenty przez słowa kluczowe, nie dotarliby do ponad 1/3 (35,9%) trafień, które obecnie byliby w stanie uzyskać. Ponieważ część krytyków sugerowała, że przyjęte w ich projekcie badawczym założenia mogły mieć wpływ na uzyskane rezultaty (kwestionowano m.in. zawężenie wyników wyszukiwania do materiałów w jęz. angielskim i nieuwzględnienie, że dodanie do rekordów spisów treści i streszczeń mogłoby zminimalizować znaczenie SK), autorki postanowiły powtórzyć proces wyszukiwania w tym samym OPAC, po uzupełnieniu go automatycznie wzbogaconymi metadanymi i biorąc pod uwagę materiały we wszystkich językach.

W artykule przybliżono stan katalogów bibliotecznych na Ukrainie oraz uwarunkowania ich rozwoju, w tym, w perspektywie historycznej, kondycję bibliotekoznawstwa oraz pozytywne i negatywne czynniki mające wpływ na sytuację sektora bibliotecznego. Szczególną uwagę poświęcono kwestii stopniowej poprawy dostępności informacji w ukraińskich bibliotekach w ciągu ostatnich 20 lat, omawiając najważniejsze projekty w sferze katalogowania i kształcenia specjalistów bibliotecznych,w tym programy wdrażane w bibliotece Narodowego Uniwersytetu „Akademia Kijowsko-Mohylańska” (NAUKMA) – najstarszej uczelni współczesnej Ukrainy.

Z cytowanych przez autorów badań nad zachowaniami informacyjnymi w środowisku akademickim wynika, że katalogi i strony biblioteczne nie stanowią już dla naukowców pierwszego punktu odniesienia przy poszukiwaniu informacji, a zdecydowana większość użytkowników rozpoczyna wyszukiwania od sieciowych wyszukiwarek i polega na nich w coraz większym stopniu przy realizacji celów naukowych i edukacyjnych. Coraz większa popularność sieciowych narzędzi wyszukiwawczych prowokuje pytania o dalszą użyteczność i przydatność katalogów bibliotecznych i bibliograficznych baz danych. Na Uniwersytecie Północnej Karoliny w Chapel Hill (UNC) założono, że katalog biblioteczny powinien pozostać centralnym elementem procesu badawczego i zainwestowano dużo wysiłku w poszerzenie jego zakresu, funkcjonalności i przydatności dla kadry naukowej oraz w rozwój opcji wyszukiwania i dostarczania danych.

Ruch Linked Data (danych powiązanych) jest relatywnie nowym sieciowym trendem, którego rozwój zapewnił między innymi dostawcom danych możliwość ich publikacji we współoperatywny i możliwy do przetwarzania przez maszyny sposób. Założenia tego modelu akceptowane są przez coraz większą liczbę bibliotek na świecie, które podejmują działania na rzecz „uwolnienia” gromadzonych w katalogach OPAC metadanych. Dzięki technologiom LOD (Linked Open Data) są one łatwiej dostępne zarówno dla ludzi, jak i komputerów i mogą być wykorzystywane także poza sektorem bibliotecznym, tworząc część tzw. sieci danych (Web od Data). W artykule skoncentrowano się na tworzonych przez bibliotekarzy wysokiej jakości danych wzorcowych, przedstawiając korzyści płynące z ich udostępniania w powszechnie akceptowanym, czytelnym maszynowo formacie oraz możliwości ich przetwarzania, linkowania i organizacji przy pomocy narzędzi Sieci Semantycznej.

Stosunek do zagranicznej beletrystyki w bibliotekach publicznych Ameryki Północnej jest niejednoznaczny. Z jednej strony podnosi się wartość tłumaczeń obcojęzycznej prozy w coraz bardziej zglobalizowanym i wielokulturowym świecie i potrzebę zapewnienia anglojęzycznym czytelnikom możliwości poznawania obcych kultur, doświadczeń mieszkańców innych regionów i spojrzenia na świat z innego, niefiltrowanego przez zachodnią perspektywę punktu widzenia. Z drugiej – słyszy się argumenty, że lokalni czytelnicy nie są zainteresowani przekładami i twórczością powstałą w innych niż amerykański kontekstach, co przekłada się też na stosunek wydawców do przekładów (ich odsetek w stosunku do liczby wydawanych rodzimych tytułów jest bardzo niski). Aby sprawdzić, jak biblioteki publiczne mogą wesprzeć czytelnictwo światowej literatury, w artykule przeanalizowano jakość dostępu do jej przekładów w 6 dużych kanadyjskich bibliotekach publicznych zlokalizowanych w największych miastach angielskojęzycznych prowincji, o najbardziej zróżnicowanej etnicznie populacji (definiowanej przez liczbę imigrantów).

W artykule omówiono cel, założenia i sposób realizacji współfinansowanego przez Unię Europejską słowacko-czeskiego projektu „Informacja bez granic – budowanie społeczeństwa informacyjnego poprzez łączenie komputerowych systemów biblioteczno-informacyjnych.” Jego celem było poszerzenie zakresu współpracy między bibliotekami publicznymi przygranicznych rejonów Czech i Słowacji przez implementację w 5 bibliotekach na terenie Samorządowego Kraju Żylińskiego (Žilinského Samosprávneho Kraja – ŽSK) powszechnie stosowanego w Czechach komputerowego systemu biblioteczno-informacyjnego (SBI) Clavius firmy Lanius.