Babin

W artykule przybliżono stan katalogów bibliotecznych na Ukrainie oraz uwarunkowania ich rozwoju, w tym, w perspektywie historycznej, kondycję bibliotekoznawstwa oraz pozytywne i negatywne czynniki mające wpływ na sytuację sektora bibliotecznego. Szczególną uwagę poświęcono kwestii stopniowej poprawy dostępności informacji w ukraińskich bibliotekach w ciągu ostatnich 20 lat, omawiając najważniejsze projekty w sferze katalogowania i kształcenia specjalistów bibliotecznych,w tym programy wdrażane w bibliotece Narodowego Uniwersytetu „Akademia Kijowsko-Mohylańska” (NAUKMA) – najstarszej uczelni współczesnej Ukrainy.

Autorki przybliżają na wstępie historię ukraińskich bibliotek – od czasów pierwszych księgozbiorów zakonnych z XI w., przez wiek XIX, w którym powstały pierwsze biblioteki akademickie (Charków, 1805 r.) i publiczne (Odessa, 1930), po okres przyłączenia Ukrainy do Rosji, a następnie ZSRR i czas centralnego zarządzania i obowiązywania rosyjskich standardów bibliograficznych i klasyfikacji. Omawiają także krótko straty wojenne tych placówek (zniszczenie ponad 40 tys. obiektów bibliotecznych i utrata ponad 80 mln woluminów książek) oraz problemy związane z postsowieckim dziedzictwem. Prezentują następnie zasady i źródła finansowania bibliotek oraz rozmiary i strukturę ogólnokrajowej sieci bibliotecznej, typy, specyfikę i zakres działań jednostek bibliotecznych (9 bibliotek narodowych, 800- szkół wyższych, 18 031- publicznych, 910 – medycznych, 25 – regionalnych bibliotek naukowych i 542 scentralizowane systemy biblioteczne podlegające Ministerstwu Kultury) i zasady ich organizacji, prace nad tworzeniem ukraińskich wersji systemów klasyfikacyjnych (UKD i BBK), języków haseł przedmiotowych oraz kartotek wzorcowych oraz najważniejsze wyzwania dla środowiska bibliotecznego po odzyskaniu niepodległości.

Do tych ostatnich zaliczono m.in. : 1) ograniczenia budżetowe i słabe wsparcie ze strony centralnej i lokalnej administracji, 2) braki kadrowe, niskie pensje (jedne z najniższych w kraju) i powiązany z tym niski prestiż zawodu bibliotekarza, 3) normy statystyczne, od których zależy zakres dofinansowania i wysokość zarobków personelu (zgodnie z rządowymi regulacjami, poziom i znaczenie każdej biblioteki określane są na podstawie liczby zarejestrowanych użytkowników), 4) trudności z wymianą danych bibliograficznych wynikające z jednoczesnego używania kilku czytelnych maszynowo standardów (MARC21, UNIMARC) i technicznych różnic między zintegrowanymi systemami bibliotecznymi oraz ograniczenia związane z korzystaniem z tzw. GOST-ów (norm obowiązujących nadal w krajach byłego ZSRR), niedostosowanych do potrzeb cyfrowego środowiska, 5) brak, na poziomie ogólnokrajowym, centrali koordynującej prace bibliograficzne, katalogowe i kontrolę autorytatywną, 6) spadek liczy bibliotek (tylko między 2011 a 2012 r. zamknięto 49 placówek), 7) spadek liczby szkół z programami bibliologii i informatologii.

Zaprezentowano też dokładne statystyki dotyczące automatyzacji, komputerów, ZSB i łączy internetowych w bibliotekach, stanu rozwoju katalogów i usług online oraz związanych z nimi programów wdrażanych od 2001 r. (Bibliomist, LEAP – Library Electronic Access Program, The Window on America) i wspieranych przez krajowe i zagraniczne stowarzyszenia, fundacje oraz rząd Stanów Zjednoczonych, a także wspólnych projektów realizowanych przez ukraińskie biblioteki na poziomie regionalnym, krajowym (w tym inicjatyw Ukraińskiej Biblioteki Narodowej im. Wernadskiego i NAUKMA) i międzynarodowym (głównie we współpracy z bibliotekami z Rosji). W podsumowaniu zaznaczono, że poprawa kondycji ukraińskiego sektora bibliotecznego nie będzie możliwa bez zmiany polityki państwa wobec bibliotek i systemu kształcenia bibliotekarzy.