Babin

Rodzina modeli konceptualnych FRBR obejmuje obecnie 3 oddzielne modele dla różnych aspektów bibliograficznego uniwersum, przygotowywane niezależnie przez wiele lat przez różne grupy robocze: FRBR dla danych bibliograficznych, FRAD dla danych wzorcowych i FRSAD dla przedmiotowych danych wzorcowych. Mimo że wszystkie te schematy strukturalne oparto na modelowaniu typu jednostka-relacja, przy ich tworzeniu przyjęto odmienne punkty widzenia i różne rozwiązania dla wspólnych problemów, a próba ich jednoczesnej implementacji w jednym systemie wymagałaby rozstrzygania ad hoc wielu złożonych kwestii, których nie ujęto w dokumentacji omawianych modeli. Już w okresie kończenia prac nad FRAD i FRSAD w latach 2019-2010 stało się jasne, że konieczne jest połączenie rodziny FR w jeden spójny model, by ujednolicić sposób rozumienia interpretacji FR i usunąć bariery utrudniające jego implementację. Cel ten realizuje od 2010 r. zespół roboczy pn. FRBR Review Group, który w 2013 r. przekształcono w Consolidation Editorial Group (CEG). W referacie omówiono zadania tej grupy, stan prac nad konsolidacją FR i stworzeniem koherentnego modelu określanego obecnie jako FRBR-Library Reference Model (FRBR-LRM), jego funkcjonalny zakres oraz zasady i wytyczne wykorzystywane przy jego opracowywaniu.

Celem projektu jest stworzenie modelowego dokumentu definiującego jasno, zwięźle i precyzyjnie jego założenia konceptualne i pojęcia, jednostki, ich atrybuty i relacje w obrębie FRBR-LRM, oraz zadania realizowane przez użytkowników. Ma on zawierać również sformatowane tabele i wykresy umożliwiające transfer definicji do przestrzeni nazw IFLA FRBR i ich wykorzystywanie z aplikacjami LOD (Linked Open Data). Aby ułatwić przejście od istniejących schematów do skonsolidowanego modelu, w oddzielnej publikacji dodane zostaną odpowiednie schematy mapowania.

Podobnie jak w przypadku FRB i FRSAD, FRBR-LRM ma przede wszystkim na uwadze dane i funkcjonalność wymagane przez użytkowników końcowych (i pośredników pracujących w ich imieniu) i potrzebne do realizacji ich potrzeb informacyjnych, i nie koncentruje się na zadaniach administracyjnych bibliotekarzy. Proces wyszukiwania informacji podzielono w nim na 5 podstawowych zadań: i) znalezienie (find): wyszukiwanie wg relewantnych kryteriów w celu powiązania informacji o interesujących użytkownika zasobach, ii) identyfikowanie (identify): jasne rozumienie charakteru wyszukanego zasobu i odróżnianie go od innych, podobnych zasobów, iii) wybór (select): określenie odpowiedniości znalezionych materiałów i wybór określonych zasobów (przez akceptację lub odrzucenie), iv) uzyskanie (obtain): dostęp do treści zasobu, v) odkrywanie (explore): wykorzystanie relacji między zasobami i umieszczenia ich w określonym kontekście.

Po uproszczeniu, powiązaniu i redukcji części jednostek z FRBR, FRAD i FSRAD, w skonsolidowanym modelu ustalono definicje 11 jednostek ustrukturyzowanych, w przeciwieństwie do wyjściowych modeli, w hierarchicznych relacjach: 1) Res (rzecz): jakakolwiek jednostka z uniwersum dyskursu (redefinicja encji Thema z FRSAD); 2) Dzieło (work) – zachowane z FRBR; 3) Realizacja (expression) – z FRBR; 4) Materializacja (manifestation) – z FRBR; 5) Egzemplarz (item) – zachowane z FRBR; 6) Agent: jednostka zdolna do sprawowania odpowiedzialności za relacje powiązane dziełami, realizacjami, materializacjami lub egzemplarzami – nowa klasa nadrzędna dla osoby i grupy; 7) Osoba (person): jednostka ludzka – zachowane z FRBR;, 8) Grupa (group): zgromadzenie lub organizacja osób używających określonej nazwy lub działających wspólnie – nowa jednostka łącząca typy rodzina (family) i ciało zbiorowe (corporate body); 9) Nomen (nazwa): jakikolwiek znak lub układ znaków oznaczających jednostkę – połączenie encji nomen z FRSAD oraz kontrolowanego punktu dostępu (Controlled Access Point) z FRAD (zawiera typ Identyfikator); 10) Miejsce (place): dany zakres przestrzeni – nowe zastosowanie place z FRBR; 11) Okres czasu (Time-span) – zakres czasowy o określonym początku i końcu trwania – nowa encja. Ustalono również 3 pre-definiowane typy: rodzina (family), ciało zbiorowe (corporate body): typu grupy i Identyfikator (typ Nomen). Relacje między jednostkami w FRBR -LRM zdefiniowano w sposób ogólny i abstrakcyjny, co ma umożliwić jego implementatorom dodawanie nowych elementów w sposób spójny i konsekwentny, przez wprowadzanie dodatkowych, określonych typów relacji. Podstawą modelu pozostają zdeklarowane w obu kierunkach relacje między jednostkami pierwszej grupy: dziełami, realizacjami, materializacjami i egzemplarzami, określono również relacje między Res a Nomen, Res i okresem czasu oraz miejscem, i 5 typów relacji odpowiedzialności dla klasy nadrzędnej Agent, zachowując sposób zdefiniowania relacji o charakterze przedmiotowym z FRBR i FRSAD. Jako, że uwzględnienie w modelu wszystkich atrybutów dla wszystkich jednostek nie jest możliwe, CEG zdecydowała się na zachowanie tylko najbardziej istotnych i popularnych z nich, zachowując możliwość dodawania do wszystkich encji kolejnych atrybutów, wg zapewnionego wzoru, określających np. konkretny typ zasobu.

Referat zaprezentowany na konferencji IFLA w Cape Town, jest pierwszym publicznym raportem na temat skonsolidowanego modelu FRBR-LRM. Jego twórcy zachęcają wszystkich członków IFLA do aktywnego udziału w dyskusji nad tym dokumentem i procesie jego oceny, który ma się rozpocząć, po przeglądzie dokonanym przez stałe komitety ds. katalogowania, klasyfikacji i indeksacji, i bibliografii, na początku 2016 r.