Babin

Status indeksowania przedmiotowego w krajach niemieckiego i angielskiego obszaru językowego jest różny, zwłaszcza w środowisku bibliotek szkół wyższych. W pierwszym obszarze, do katalogowania rzeczowego i formalnego wyznacza się zazwyczaj odrębnych pracowników, a każdy z bibliotekarzy zajmujących się indeksowaniem zawartości treściowej (niem. Fachreferenten) opisuje jedynie tytuły z dziedziny, w której się specjalizuje. W krajach anglosaskich ci sami pracownicy są natomiast odpowiedzialni zarówno za opracowanie formalne, jak i rzeczowe. Autorka postanowiła sprawdzić czy różnice dotyczące sposobów definiowania zadań bibliotekarzy w omawianych regionach będą miały wpływ na ich stosunek do katalogowania przedmiotowego jako takiego, a w szczególności do realizacji tego zadania w formie zautomatyzowanej.

Dane do analizy zebrano przy pomocy kwestionariusza online skierowanego do 120 niemieckojęzycznych i 71 angielskojęzycznych pracowników bibliotek, wybranych ze względu na stopień służbowy i /lub opis stanowiska, zachęcając adresatów do przekazywania kwestionariusza innym profesjonalistom zajmującym się opracowaniem rzeczowym. Zebrano odpowiednio 144 i 97 odpowiedzi, w dalszym opracowaniu uwzględniono jedynie pełne ankiety z bibliotek narodowych i akademickich (114 w języku niemieckim (N) i 61 – angielskim (A). Potwierdzono na podstawie uzyskanych wyników odmienność procedur związanych z katalogowaniem przedmiotowym w badanych obszarach językowych, jak również proces ograniczania w ostatnich latach liczby personelu odpowiedzialnego za opis rzeczowy dokumentów (poważniejszych cięć dokonano w strefie niemieckojęzycznej). Zaobserwowano niewielkie różnice dotyczące podejścia do pobierania haseł przedmiotowych z innych katalogów – w przypadku bibliotek A powszechniejsze jest kopiowanie haseł bez ich dalszej kontroli lub ingerencji (52,5% w porównaniu z 43% w N). Większość respondentów oceniała swoje kompetencje związane z opracowaniem rzeczowym jako zaawansowane (N: 66,7%), A: 60,7%), w obu grupach podobnie oceniano też znaczenie indeksowania przedmiotowego w bibliotecznych katalogach i związane z nim korzyści, zwracając m,in. uwagę na konieczność utrzymywania standardów jakości, użyteczność faset przedmiotowych w systemach wyszukiwawczych.

Aby ułatwić badanym ocenę zautomatyzowanego indeksowania (AI), zdefiniowano go jako proces przydzielania przez inteligentne systemy komputerowe haseł przedmiotowych lub klasyfikacji – doświadczenie w pracy z takimi systemami potwierdziło 22,8% niemieckojęzycznych respondentów i tylko 3.2% z krajów anglojęzycznych, co może dowodzić bardziej zaawansowanego stanu prac nad projektami tego typu w pierwszym z regionów. Mimo tych różnic, znacząca część bibliotekarzy w obu grupach była zgodna, że przy wykonywaniu takich zadań komputery nigdy nie będą w stanie zastąpić ludzi (N: 40,4%, A: 27,9%), przy czym niemal 1/3 anglojęzycznych respondentów zaznaczyła, że nie zna odpowiedzi na to pytanie. Zbieżność opinii zanotowano także w odniesieniu do kwestii oczekiwanej jakości AI – większość badanych była pewna, że zautomatyzowane systemy nigdy nie będą osiągać tak dobrych wyników jak ludzie (N: 59,6%, A: 60,7%). Wśród innych niż automatyzacja kroków mogących zwiększyć efektywność opracowania rzeczowego wskazywano najczęściej zacieśnianie współpracy i wymiany metadanych między bibliotekami (aprobata na poziomie 3,74 (N) i 3,57 (A) w skali ocen od 1 do 4); mniejsze zdecydowanie wykazywano przy stwierdzeniach dotyczących roli wydawców w tym procesie (N: 2,51, A: 2,59) i konieczności całkowitej rewizji zasad indeksowania (N: 2,80, A: 2.36).

W podsumowaniu przedyskutowano, w kontekście teorii i praktyki zarządzania zmianą, możliwe implikacje związane z konserwatywnym podejściem bibliotekarzy do AI i ich sceptycyzmem wobec jakości i czasowych perspektyw wprowadzenia takich systemów, oraz szanse na inwestowanie przez biblioteki w rozwój zautomatyzowanych rozwiązań i ich akceptację przez personel.