Babin

CHAOS – Cultural Heritage Archive Open System, czyli otwarty system archiwalny dziedzictwa kulturowego, to oparty na współpracy projekt rozpowszechniania dźwiękowej spuścizny kulturowej online. W jego ramach udostępnia się strumieniowo ponad 500 tys. audycji i przekazów radiowych (ponad 1 mln godzin) duńskiego nadawcy Danish Broadcast Corporation (DR), emitowanych od 1931 r. do chwili obecnej. Budowa archiwum stanowiła część wielodyscyplinarnego programu LARM, realizowanego wspólnie w latach 2010-2014 przez DR, duńską sieć naukową, uczelnie i biblioteki, i mającego na celu zapewnienie społeczności naukowej możliwości wyszukiwania, adnotowania, wykorzystywania i komentowania nagrań dźwiękowych oraz stworzenie odpowiedniej infrastruktury badawczej, zapewniającej podstawy dla tych działań. Aby wesprzeć badaczy w optymalny sposób, przy rozwoju platformy archiwalnej CHAOS – LARM.fm i powiązanego systemu metadanych, przyjęto podejście ukierunkowane na użytkownika.

Ponieważ problemem większości cyfrowych kolekcji audiowizualnych są ograniczone możliwości przeszukiwania i lokalizowania ich zawartości ze względu na niespójne metadane i małą liczbę punktów dostępu, w CHAOS zdecydowano się na stosowanie zarówno formalnych elementów opisu, jak i swobodnych adnotacji użytkowników. Opracowano, zgodnie z tymi wymogami, w założeniu łatwy do rozbudowy, trzypoziomowy schemat metadanych bazujący na zestawie elementów metadanych Dublin Core, składający się z: 1) podstawowych metadanych archiwalnych, przejmowanych głównie z oryginalnego źródła, 2) opisowych metadanych LARM, 3) metadanych dodawanych przez użytkowników i dopasowanych do konkretnych projektów badawczych (dla każdego z nich zdefiniowano liczbę metadanych administracyjnych). W artykule scharakteryzowano każdy z tych poziomów i systemy wspierania adnotacji, a następnie skoncentrowano się na omówieniu sposobów wykorzystywania przez naukowców przyjętego w CHAOS schematu opisu w ich pracy badawczej. Autorów interesowało zwłaszcza ustalenie codziennych praktyk użytkowników związanych z dodawaniem własnych oznaczeń oraz przesłanek motywujących ich do używania tagów, by pomóc w projektowaniu przyszłych systemów cyfrowego dziedzictwa kultury.

Referowane badanie realizowano w dwóch częściach. W pierwszej, po prowadzonej online obserwacji zachowań badaczy w archiwum LARM.fm, jakościowej analizie poddano kategorie tematyczne i słownictwo dodawanych przez nich tagów (łącznie użytkownicy oznaczyli metadanymi LARM i adnotacjami, w różnych połączeniach, 910 programów radiowych). W kolejnym etapie, przeprowadzono pięć częściowo ustrukturyzowanych wywiadów mających ustalić cele i motywacje, jakimi kierują się naukowcy wzbogacający najczęściej opisy w archiwum LARM.fm. Ustalono m.in., że opracowany schemat metadanych wykorzystywany jest przez użytkowników zgodnie z intencjami jego twórców. Dodawane przez nich znaczniki mają charakter niekontrolowany i odnoszą się do treści nagrań, a tylko jedna adnotacja do ich kontekstu (link do powiązanej strony www). Metadanych LARM użyto do oznaczenia 480 nagrań (najczęściej w polu tytułu, tagów, gatunku, opisu i tematu), a wśród nielicznych przyznanych metadanych przedmiotowych dominowały te na wyższym poziomie konceptualnym (np. nazizm, bezrobocie). Znaczniki powiązane z projektami dotyczyły głównie różnych aspektów treści audycji, a także elementów dźwiękowych (np. źródeł dźwięków). Miały różną formę – od pojedynczych terminów po cytaty i różnej długości adnotacje (najczęściej występująca forma). Wśród tych ostatnich większość miała charakter wskazujący, a jedynie część – omawiający lub analityczny. Uznawano je jako cenne punkty dostępu dla innych badaczy ze względu na ich rzeczowy i neutralny charakter.

Uzyskane wyniki wskazują też, że motywacje naukowców, związane z dodawaniem różnych elementów opisu miały głównie charakter personalny (wspieranie własnej analizy badawczej), a nie społecznościowy. Dodawanie metadanych traktowane było też jednak, w pewnym sensie, jako dodatkowe zadanie wykonywane dla korzyści innych użytkowników archiwum, w celu poprawy zauważonych błędów i polepszenia jakości opisu nagrań oraz możliwości ich szerszego wykorzystywania, na co wskazuje specyfika używanych metadanych (tagujący używali najczęściej rzeczowej i pozbawionej interpretacji terminologii, potencjalnie przydatnej dla innych naukowców). Ponieważ liczba dodanych w LARM.fm tagów była relatywnie niska, a archiwum doceniano głównie ze względu na udostępnianie dużego, otwartego korpusu przekazów audio oraz narzędzi do ich segmentacji i zarządzania fragmentami audycji, a nie jako przestrzeń komunikowania się i wymiany informacji dotyczących wyników badań, w zakończeniu podkreślono potrzebę wypracowania metod lepszego motywowania i angażowania użytkowników do współpracy oraz znaczenie wprowadzania systemów wspierania adnotacji.