Babin

Sposób postrzegania bibliotekarzy przez ogół społeczeństwa oraz określone grupy użytkowników jest od wielu dekad przedmiotem dużego zainteresowania bibliotekoznawców (zob. BABIN 2008/1/77, babin.bn.org.pl/?p=523), choćby ze względu na wpływ wizerunku zawodu na pozycję bibliotek i publiczne wsparcie dla tych instytucji. Obraz tej profesji i powiązane z nią stereotypy mogą też w znaczący sposób determinować wybór bibliologii i informatologii (BIN) jako kierunku studiów, istotne jest więc by specjaliści informacyjni dbali o kreowany przez siebie przekaz i kształtowanie wyraźnej zawodowej tożsamości. Szybki rozwój środowiska informacyjnego i rozwój innowacyjnych usług bibliotecznych rozbudziły nadzieję na zmianę percepcji dotyczących bibliotekarzy, jednak mimo postępów technologicznych i nowych ról pełnionych przez pracowników bibliotek, badania wskazują na utrzymywanie się błędnych wyobrażeń związanych z pracą biblioteczną. Celem przeprowadzonego przez autorki sondażu było sprawdzenie bieżących opinii użytkowników greckich bibliotek publicznych na temat ich personelu. W szczególności, autorów interesowało, jak postrzega się w Grecji status bibliotekarzy, ich obowiązki, zaplecze edukacyjne i kompetencje zawodowe w okresie szybkich przemian społecznych.

Dane do analizy gromadzono między listopadem 2014 r. a lutym 2015 r. w 6 bibliotekach publicznych regionu Attyka, obsługujących populacje zróżnicowane pod względem poziomu dochodów i wykształcenia i zatrudniających wykwalifikowanych absolwentów BIN. Łącznie rozdano 320 ankiet, otrzymano 291 odpowiedzi (stopa zwrotu: 90,9%). Pierwsza część kwestionariuszy zawierała pytania dotyczące danych demograficznych uczestników, w tym ich płci, narodowości, wieku, statusu i częstotliwości korzystania z bibliotek. W drugiej znalazły się pytania wielokrotnego wyboru, odnoszące się m.in. do społecznego statusu 10 wybranych grup zawodowych, odbioru wykonywanej przez bibliotekarzy pracy, kwalifikacji jakie powinni posiadać specjaliści informacyjni, specyfiki wykonywanych przez nich zadań, wiedzy i umiejętności.

Ustalono, że większość respondentów to kobiety (68,4%) i osoby narodowości greckiej (92,8%), należące do 3 grup wiekowych: powyżej 50 lat (30,6%), 41-50 lat (29,6%) i 31-40 lat (22,7%). Tylko 15% ankiet trafiło do osób w wieku 15-30 lat, co może oznaczać, że bibliotekom nie udaje się obecnie przyciągać tej grupy odbiorców. Badani byli w większości absolwentami studiów licencjackich, szkół średnich i kierunków magisterskich; tylko 2,8% miało wykształcenie podstawowe, 2,75% – doktorat. 1/5 uczestników pracowała w sektorze publicznym, podobna część – była na emeryturze; kolejne wyróżnialne grupy to pracownicy sektora prywatnego (12,4%) i bezrobotni (13,4%). Najwięcej osób odwiedzało bibliotekę 1-2 razy w miesiącu, 17,5% – 2-3 razy w tygodniu i taki sam odsetek – 1-6 razy w roku.

W ocenie uczestników badania, największym społecznym prestiżem cieszą się lekarze (średni wynik w skali od 1 do 5: 4,67) i nauczyciele (4,39), najmniejszym – prezenterzy (3,11). Bibliotekarze uplasowali się na 4 miejscu w rankingu (3,62), wyżej niż prawnicy (3,59), informatycy (3,45) i księgowi, co może być związane z bieżącą sytuacją samozatrudnionych w Grecji. Dalsza analiza uzyskanych odpowiedzi wykazała, że ocena statusu bibliotekarzy zależała w pewnym stopniu od poziomu wykształcenia badanych – osoby po szkołach podstawowych oceniały go najwyżej (być może ze względu na potrzeby informacyjne tej grupy związane ze złą sytuacją na greckim rynku pracy), pozostałe grupy – średnio, ale pozytywnie. Równie pozytywny był odbiór pracy wykonywanej przez bibliotekarzy – w ocenie badanych miała ona charakter intelektualny (34,7%), urzędowy (28,2%), administracyjny (25,1%), naukowy (19,6%) i zawodowy (15,1%). Bibliotekarstwo jako pracę odpowiednią głównie dla kobiet traktowało tylko 18,6% badanych, co może świadczyć o zanikaniu związanych z płcią stereotypów, odnoszących się do tego zawodu. Wg użytkowników, bibliotekarze zajmują się głównie organizowaniem zbiorów (72,2%), świadczeniem usług (66,3%), obsługą odbiorców (44,7%) i realizacją zadań (31,6%), a do wykonywania swoich obowiązków potrzebują specjalistycznych i ogólnych kwalifikacji (w tym umiejętności interpersonalnych, komunikacyjnych i technicznych) oraz wiedzy (w tym ogólnej, z zakresu BIN i z innych dziedzin nauki), znajomości nowych technologii i kompetencji pedagogicznych; nie muszą się natomiast wykazywać zdolnościami przywódczymi. Za najważniejsze zadania personelu bibliotek uznano służenie społeczeństwu, układanie materiałów na półkach, obsługę wypożyczeń i zwrotów oraz opracowywanie i wzbogacanie zbiorów. W opinii większości badanych, pracę bibliotekarzy można uznać za odpowiedzialną, użyteczną dla społeczeństwa, interesującą i wyspecjalizowaną (wyniki powyżej 4 punktów), niską akceptację uzyskały natomiast określenia takie jak „rutynowa”, „łatwa”, „przestarzała” i nudna”.

W przeciwieństwie do zreferowanych w tekście wcześniejszych prac badawczych (por. [1], [2], [3]), przeprowadzony przez autorki sondaż wskazuje na pozytywny (w przeważającej mierze) odbiór bibliotekarzy i ich profesji, w tym na ich ocenę jako przyjaznych, skutecznych i chętnych do pomocy. Jednocześnie dowodzi, że wiele osób nie zdaje sobie sprawy z zakresu usług świadczonych przez greckie biblioteki, co może osłabiać ich pozycję na tle konkurencji ze strony komercyjnych dostawców i serwisów. We wnioskach z badania podkreślono potrzebę dbania o utrzymanie pozytywnego wizerunku zawodu oraz opracowania strategii mogących zainteresować usługami bibliotecznymi młodych ludzi, wśród których poziom bezrobocia sięga niemal 50%.