Babin

Absolwenci studiów bibliologicznych i informatologicznych mogą szukać zatrudnienia w wielu różnych sektorach, a praca w każdym z nich wiąże się z nabywaniem odmiennych doświadczeń zawodowych, wiedzy praktycznej i kwalifikacji. Część osób stara się awansować w jednej instytucji lub jednym typie bibliotek, inne – szukają lepszych warunków w innych środowiskach instytucjonalnych. Aby porównać ścieżki kariery specjalistów bibliotecznych oraz określić wzory i kierunki ich zmian (w tym np. prawdopodobieństwo przechodzenia z bibliotek publicznych do akademickich i na odwrót), a także bariery utrudniające zmianę specjalizacji, autorka opracowała specjalny sondaż, dystrybuowany następnie na 15 amerykańskich, branżowych listach dyskusyjnych.

W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące wzajemnych relacji miedzy dwoma specjalizacjami zawodowymi: bibliotekarzem zasobów elektronicznych (Electronic Resources – ER) i specjalistą ds. komunikacji technicznej (Technical Communicator – TC). Na podstawie bogatej literatury przedmiotu dotyczącej kompetencji wymaganych od osób zatrudnionych na tych stanowiskach, dokumentów publikowanych przez stowarzyszenia zawodowe oraz głównych kompetencji wyszczególnionych w urzędowych wykazach zawodów scharakteryzowano zadania przypisane pracownikom obu ww. typów specjalistów, wskazując na różnice oraz pola wspólne.

Sposób postrzegania bibliotekarzy przez ogół społeczeństwa oraz określone grupy użytkowników jest od wielu dekad przedmiotem dużego zainteresowania bibliotekoznawców (zob. BABIN 2008/1/77, babin.bn.org.pl/?p=523), choćby ze względu na wpływ wizerunku zawodu na pozycję bibliotek i publiczne wsparcie dla tych instytucji. Obraz tej profesji i powiązane z nią stereotypy mogą też w znaczący sposób determinować wybór bibliologii i informatologii (BIN) jako kierunku studiów, istotne jest więc by specjaliści informacyjni dbali o kreowany przez siebie przekaz i kształtowanie wyraźnej zawodowej tożsamości. Szybki rozwój środowiska informacyjnego i rozwój innowacyjnych usług bibliotecznych rozbudziły nadzieję na zmianę percepcji dotyczących bibliotekarzy, jednak mimo postępów technologicznych i nowych ról pełnionych przez pracowników bibliotek, badania wskazują na utrzymywanie się błędnych wyobrażeń związanych z pracą biblioteczną. Celem przeprowadzonego przez autorki sondażu było sprawdzenie bieżących opinii użytkowników greckich bibliotek publicznych na temat ich personelu. W szczególności, autorów interesowało, jak postrzega się w Grecji status bibliotekarzy, ich obowiązki, zaplecze edukacyjne i kompetencje zawodowe w okresie szybkich przemian społecznych.

W związku z transformacją dzisiejszych społeczeństw do społeczeństw wiedzy, od pracowników bibliotek publicznych oczekuje się innowacyjnego przekształcania tych instytucji i wdrażania technologii informacyjno-komunikacyjnych przy wszystkich aspektach procesów produkcji i konsumpcji informacji. Zmiany wprowadzane pod wpływem zewnętrznych i wewnętrzych nacisków są tak daleko idące, że wiele z tych placówek praktycznie nie przypomina już bibliotek, a sposób projektowania usług i wdrażane kultury organizacyjne są często sprzeczne z historycznym etosem zawodowym. W obecnych czasach dużo mówi się też o konieczności uzasadniania wartości bibliotek oraz racjonalizacji zasad finansowania służb publicznych, znacznie mniej uwagi poświęca się natomiast analizie pozycji bibliotek jako miejsc pracy najemnej oraz wpływom polityki gospodarczej na bibliotekarstwo publiczne jako zawód. W artykule przeanalizowano wyzwania stojące przed bibliotekarzami jako profesjonalistami oraz jako pracownikami najemnymi, w kontekście politycznych i ideologicznych aspektów rządowych dokumentów strategicznych oraz dostosowywania działalności bibliotek publicznych do warunków gospodarki rynkowej.

Ze względu na niskie zarobki i niską szacowaną stopę wzrostu (7% do 2020 r.) liczby dostępnych miejsc pracy w amerykańskim sektorze bibliotecznym, bibliologia i informatologia oceniane są w ostatnich latach przez magazyn Forbes jako najmniej perspektywiczne kierunki studiów. Jednocześnie, w Stanach Zjednoczonych trwa debata nad umiejętnościami i kwalifikacjami, jakich należy wymagać od kandydatów na stanowiska w bibliotekach szkół wyższych, a część jej uczestników jest zdania, że posiadanie wyłącznie stopnia magistra bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) lub podobnego typu dyplomów magisterskich (MLIS, MLS, MIS itp.), przyznawanych przez amerykańskie szkoły BIN, nie gwarantuje znalezienia zatrudnienia w sektorze akademickim. Aby sprawdzić na ile opinie te mogą być zasadne oraz ocenić zmiany zachodzące na tym rynku pracy, w artykule przeanalizowano powiązane z nim oferty.

W artykule omówiono czynniki decydujące o prestiżu danego zawodu, w tym także zawodu bibliotekarza: zewnętrzne (społeczno-gospodarczy poziom rozwoju kraju, sytuacja demograficzna, regulacje prawne itp.), wewnętrzne (struktura organizacyjna instytucji, jej cele, zaawansowana technologia), obiektywne (organizacja pracy, jej charakter, kultura organizacyjna) i subiektywne (warunki pracy, płace, dyscyplina itp.) oraz powody dla których młodzi ludzie mogą decydować się na pracę w bibliotekach.

W artykule omówiono zagadnienie relacji między wysokością wynagrodzenia a motywacją pracowników i satysfakcją z wykonywanej pracy na przykładzie bibliotek uniwersyteckich w Estonii. Według literatury przedmiotu, zarobki są bardzo istotnym czynnikiem motywacyjnym i mają znaczący wpływ na poziom zadowolenia pracowników. Dotyczy to bibliotek zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, a niezadowolenie z wysokości pensji wydaje się być wśród bibliotekarzy powszechne.

W artykule omówiono wyniki przeglądu fachowego piśmiennictwa poświęconego cechom osobowym, tradycyjnym kwalifikacjom zawodowym oraz dodatkowym umiejętnościom, głównie związanym z rozwojem technologii informacyjnych, wymaganym od pracowników bibliotek dziecięcych i młodzieżowych w erze cyfrowej. Przybliżono również wytyczne ALA dotyczące przygotowania i predyspozycji bibliotekarzy pracujących z dziećmi i młodzieżą, sporządzając na tej podstawie listę pożądanych kompetencji. Następnie, przedstawiono wnioski z ankiet przeprowadzonych w ramach weryfikacji wśród 9 bibliotekarzy pracujących w działach dziecięcym i młodzieżowym Biblioteki Aleksandryjskiej, pytając ich czy wymieniane w literaturze przedmiotu kompetencje są istotne, nieistotne lub też ważne ale nieprzydatne w ich pracy z dziećmi i młodzieżą.

We współczesnym świecie, w którym kwestie wizerunkowe i medialne mają bardzo duży wpływ na dokonywane przez ludzi wybory, sposób odbioru w społeczeństwie zawodów związanych z bibliotekoznawstwem i informacją naukową (BIN) staje się dla środowiska bibliotecznego coraz ważniejszym problemem, zwłaszcza w kontekście restrukturyzacji szkolnictwa wyższego, przemian zachodzących w sferze informacji i technologii, rosnącej konkurencji między dostawcami treści i nowych warunków w jakich muszą działać instytucje kultury i nauki. Mimo transformacji i modernizacji bibliotecznych serwisów, powszechny obraz bibliotekarza nadal odbiega w znaczącym stopniu od tego, czym faktycznie zajmują specjaliści BIN i jaka jest wartość świadczonych przez nich usług, a rozbieżności te mogą mieć negatywny wpływ na finansowanie sektora bibliotecznego oraz przyszłość profesji i edukacji BIN.

W rankingach najbardziej perspektywicznych kierunków studiów i dyplomów uniwersyteckich, pod względem wysokości zarobków i szans na znalezienie dobrze płatnej pracy, bibliotekoznawstwo i informacja naukowa (BIN) zajmują zazwyczaj niskie pozycje – np. wg prognoz magazynu Forbes z 2012, porównujących 35 popularnych w Stanach Zjednoczonych dyplomów 2. stopnia, magisterium z bibliotekoznawstwa znalazło się na ostatniej pozycji (w 2013 – również ostatniej, a w 2014 – na 3 od końca), jako stopień mogący gwarantować stabilność zatrudnienia i godziwe zarobki w średnim stadium kariery zawodowej. Aby sprawdzić wiarygodność tych szacunków, autorzy przeanalizowali wysokość płac amerykańskich bibliotekarzy dziedzinowych i specjalnych, wykorzystując w tym celu dane z kwestionariuszy płacowych Special Libraries Association. Ich wyniki porównano z indeksem CPI (wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych) z lat 1982-2012, traktowanym jako miara inflacji i zmian kosztów utrzymania.