Babin

Artykuł opracowano na podstawie materiałów i wniosków z międzynarodowej konferencji „Biblioteka narodowa i jej czytelnicy – problemy transformacji”, zorganizowanej w grudniu 2014 r., w Petersburgu, przez Rosyjską Bibliotekę Narodową (RBN) oraz Rosyjskie Stowarzyszenie Biblioteczne. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele bibliotek narodowych (bn) krajów WNP oraz Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Chin.

Wraz z upowszechnieniem się nowoczesnych technologii informacyjnych, biblioteki narodowe przekształcają się z elitarnych placówek nastawionych na obsługę naukowców w ośrodki świadczące usługi biblioteczno-informacyjne na rzecz całego społeczeństwa. Na miejscu, z ich zbiorów i usług korzystają głównie studenci i ludzie młodzi. Przeprowadzone w RBN badania użytkowników wykazały, że w okresie 20 lat (1993-2013) odsetek studentów korzystających z tej biblioteki wzrósł z 50% do 73%, a osoby w wieku 18-40 lat w 2013 r. stanowiły aż 70% czytelników. Podobne tendencje odnotowano w większości bn, w tym w Polsce, Azerbejdżanie i Uzbekistanie. Biblioteki narodowe są odwiedzane  głównie w celach naukowo-badawczych (RBN – 63,5% badanych; BN Białorusi – 64%) oraz edukacyjnych (RGB – 48%; BN Białorusi – 61%), przy czym we wszystkich książnicach narodowych systematycznie wzrasta liczba osób korzystających z nich w celach edukacyjnych. Stale też rośnie liczba odbiorców wirtualnych usług bn, np. w Białorusi w 2009 r. stanowiły one 15%, a w 2013 już 56% ogółu czytelników. Równocześnie badania przeprowadzone w RBN wykazały, że obecnie co 3 czytelnik nie radzi sobie z wyszukiwaniem potrzebnej mu informacji, w sondażach przyznaje się do takich trudności 46% studentów korzystających z RBN i ponad połowa czytelników BN Białorusi.

W artykule omówiono też kwestie: 1) wpływu nowych technologii na sposób korzystania z niektórych usług bibliotek narodowych, na przykładzie Litwy, Polski i RBN. Program realizowany przez BN Litwy przy wykorzystaniu zintegrowanego systemu biblioteczno-informacyjnego LIBIS (2014-2020) przewiduje m.in. utworzenie krajowej sieci bibliotecznej umożliwiającej na podstawie karty czytelnika dostęp online do zasobów wszystkich bibliotek krajowych. Zdigitalizowane zbiory Biblioteki będą dostępne przez portal EPaveldas. Na Litwie aż 78% populacji korzysta codziennie z Internetu. W Polsce, od 2015 r., Biblioteka Narodowa udostępnia pełnotekstową bazę rezerwacji czasopism naukowych ACADEMICA. System pozwala zarejestrowanemu czytelnikowi na zamówienie publikacje w określonej placówce, na daną godzinę. Dużym sukcesem okazała się prowadzona przez RBN usługa „Spytaj bibliografa” oraz oferowana w sieciach społecznościowych usługa tej biblioteki „W kontakcie”. W jej ramach użytkownicy serwisu mogą zadawać pytania z różnego zakresu wiedzy, zamawiać kwerendy, prosić o lokalizację dokumentów itp.; 2) komfortu pracy w bibliotekach narodowych. 10 lat temu użytkownikom RBN wystarczał sprawny dostęp do potrzebnych im dokumentów. Przeprowadzone ostatnio badania sondażowe wykazały, że 30% życzy sobie indywidualnych stanowisk pracy i pokojów do pracy grupowej, a wymagania niektórych są wyższe i oczekują oni ładnych, dobrych, świetnie wykształconych i sympatycznych bibliotekarzy, braku szatniarek, zapewnienia stołówki, sal rekreacyjnych, miejsc zabaw dla dzieci itp. Bibliotekarze zwracają uwagę, że nie należy przesadzać z dostarczaniem pełnej informacji i ułatwień, gdyż nie sprzyja to zdobywaniu wiedzy i umiejętności przez użytkowników. W końcowej części artykułu zaprezentowano 3 stosunkowo niedawno wybudowane nowoczesne biblioteki narodowe – otwartą w 2014 r., nazwaną Domem Światła bibliotekę na Łotwie oraz bibliotekę w Uzbekistanie (2012) i na Białorusi (2006). Wszystkie one pełnią rolę ośrodków naukowo-badawczych i kulturalnych, są wyposażone w najnowszą technologię i udostępniają sieć Wi-Fi.