Babin

W artykule przedstawiono dostępne dane na temat produkcji, sprzedaży i dystrybucji książek elektronicznych na świecie, omówiono też największe wyzwania, z jakimi muszą się mierzyć domy wydawnicze w dobie rewolucji cyfrowej oraz prognozy dotyczące przyszłości e-książki. Następnie, zreferowano wyniki badania sprawdzającego stosunek do komercyjnych e-książek w środowisku wydawców działających na małych rynkach, ograniczonych relatywnie niską liczbą użytkowników lokalnego języka, w kontekście globalnej sytuacji związanej z publikacją ebooków. W jego ramach porównano wyniki trzech sondaży zbierających opinie wydawców na temat szans i zagrożeń związanych z publikacją tytułów w formacie elektronicznym i zmianami relacji między różnymi graczami na rynku książki, w tym autorami, księgarzami i bibliotekami. Ankiety przeprowadzono w 2014 r. w trzech europejskich krajach: Szwecji (9,59 mln mieszkańców), Chorwacji (populacja: 4,25 mln) i Litwy (2,9 mln.).

Wszystkie te państwa miały w badanym okresie zbliżony poziom dostępności Internetu i upowszechnienia łączy szerokopasmowych, a liczba wydanych tytułów wyniosła w nich odpowiednio 12 613, 6000 i 3292. Przeznaczony dla lokalnych wydawców kwestionariusz opracowano najpierw w języku szwedzkim, a następnie przetłumaczono na chorwacki i litewski. Dystrybuowano go w każdym kraju w taki sam sposób: rozsyłano w wersji drukowanej z zaproszeniem do możliwości wypełnienia ankiety także w wersji online, na platformie Survey Monkey. Zebrano 110 odpowiedzi ze Szwecji (stopa zwrotu 55,6%), 85 z Litwy (58,6%) i 55 z Chorwacji (23,6%). Celem autorów było określenie, na podstawie analizy zgromadzonych danych, podobieństw i różnic w zakresie sposobów postrzegania przez wydawców czynników stymulujących i barier związanych z publikowaniem elektronicznym oraz relacji z tradycyjnymi odbiorcami w odniesieniu do zmian wywołanych przez fenomen ebooków.

Ustalono m.in., że produkuje je nieco ponad połowa (51%) szwedzkich respondentów oraz 40% wydawców z Chorwacji i 34% z Litwy, a we wszystkich trzech krajach, większość badanych którzy jeszcze nie wydawali w tej formie, nosi się z takim zamiarem ciągu kolejnych dwóch, trzech lat. W każdym z nich, preferowane formaty produkcji ebooków to EPUB i PDF. Ze względu na specyfikę mediów cyfrowych, łatwą metodą dystrybucji e-książek jest ich bezpośrednia sprzedaż przez własne strony www – robi tak 50% wydawców w Szwecji i 27% w Chorwacji i na Litwie. Główne korzyści tego podejścia to wg szwedzkich respondentów wzrost sprzedaży (67% wskazań), wg chorwackich – wzrost wiedzy kupujących (67%), a wg litewskich – okazja do sprzedaży innych produktów w tym samym czasie (83%). Zdecydowana większość respondentów ze wszystkich trzech krajów była zgodna, że główny czynnik sprzyjający akceptacji ebooków wśród konsumentów to popyt na mobilność. W Szwecji i na Litwie duże znaczenie przypisywano także wzrostowi wykorzystania technologii w sektorze edukacji, możliwości samodzielnego publikowania i ekonomicznemu potencjałowi e-książki, w Chorwacji – ochronie praw autorskich.

Kwestie przeszkód utrudniających rozwój przemysłu ebooków postrzegano w każdym z krajów nieco odmiennie. W Szwecji, zbliżona liczba badanych wskazywała na ograniczony rozmiar rynku krajowego, preferowanie druku przez czytelników i brak odpowiedniego modelu wypożyczeń e-książek przez biblioteki; na Litwie za dominujące czynniki uznano, poza małym rykiem lokalnym, brak możliwości eksportu, a w Chorwacji – również rozmiar rynku krajowego i brak modelu dla wypożyczeń bibliotecznych. Dużą zgodność opinii zanotowano w odniesieniu do oceny wpływu modelu samodzielnego publikowania na przemysł wydawniczy (nie postrzegano go jako zagrożenie) i na losy księgarni (spodziewano się wzrostu sprzedaży bezpośredniej i spadku roli księgarzy) oraz do zasad udostępniania ebooków w bibliotekach (ponad połowa wydawców zgadzała się, że powinny być one zbliżone do modelu wypożyczania i wyceny książek drukowanych, z zastrzeżeniem ograniczenia liczby pożyczanych egzemplarzy).

We wnioskach stwierdzono, ze choć liczba ebooków sprzedawanych we wszystkich trzech państwach jest niewielka w porównaniu do materiałów drukowanych (i znacznie niższa niż w krajach anglojęzycznych), wydawcy mają wobec tego formatu zbliżone oczekiwania. Różnice dotyczą głównie kanałów dystrybucji (m.in. w związku ze stworzeniem w Szwecji e-LiB – platformy wypożyczeń dla bibliotek, funkcjonującej również jako punkt sprzedaży). Uzyskane wyniki porównano z rezultatami badań prowadzonych na światowych rynkach książki, prognozując, w jakich kierunkach może się rozwijać dalej przemysł wydawniczy.