Babin

Pierwsze regulacje związane z egzemplarzem obowiązkowym (eo) wprowadzono we Francji w 1537 r. W roku 2006, ustawę o eo rozszerzono o treści cyfrowe a prawny obowiązek ich gromadzenia, podobnie jak drukowanej spuścizny wydawniczej, przypada Bibliotece Narodowej Francji (BNF). Do 2012 r. realizowała ona głównie zobowiązania związane z pozyskiwaniem egzemplarzy obowiązkowych stron www i publikacji online, a od tego czasu, we współpracy ze krajowym stowarzyszeniem wydawców, BNF pracuje także nad opracowaniem i wdrażaniem specjalnych procedur ułatwiających gromadzenie ebooków w ramach eo i upraszczających ich przekazywanie bibliotece przez wydawców drogą elektroniczną.

Największym problemem przy pozyskiwaniu tego typu dzieł są ustawowe różnice dotyczące eo publikacji drukowanych i cyfrowych. W tym ostatnim przypadku nie jest wymagana produkcja bibliografii, nie ma też wymogu kompletności, czyli możliwie pełnego wpływu eo, co wpływa na odmienny sposób traktowania książek drukowanych i elektronicznych. Mimo odmiennego formatu, ebooki to jednak nadal książki a sposób ich opisu jest bliższy tworzeniu metadanych dla materiałów drukowanych niż indeksowaniu stron internetowych. W artykule omówiono w jaki sposób BNF organizuje, normalizuje i automatyzuje prace związane z katalogowaniem pozyskiwanych egzemplarzy obowiązkowych e-książek i z zarządzaniem ich metadanymi, przybliżono również wypracowane w tym procesie rozwiązania.

Standardem używanym powszechnie na francuskim rynku wydawniczym jest międzynarodowy standard wymiany danych ONIX (Online Information eXchange) dla książek. Pliki ONIX opisujące ebooki tworzone są przez dystrybutorów na podstawie informacji uzyskanych przez wydawców. BNF ma już doświadczenie z przetwarzaniem metadanych ONIX dla książek drukowanych, a od końca 2014 r. umożliwiła wydawcom składanie obowiązkowych deklaracji eo online z wykorzystaniem danych w ONIX (wersja 3.0) dostarczanych Bibliotece przez ich dystrybutorów. Ebooki wysyła się oddzielnie, a gdy trafią do BNF, sprawdza się ich cyfrowe deklaracje i konwertuje automatycznie na format INTERMARC (por. babin.bn.org.pl/?p=2005) do aplikacji katalogującej, w celu dalszej, manualnej obróbki przez katalogerów – zarówno metadane w obowiązkowym rekordzie ONIX, jak i pliki z e-książkami trafiają od dystrybutorów na platformę sFTP BNF.

Zadaniem bibliotekarzy jest sprawdzenie zgodności nadesłanych materiałów z definicją książki i wzbogacenie rekordów przeniesionych z ONIX na format INTERMARC (MARC w wersji BNF) o dane wymagane do stworzenia opisu na poziomie zgodnym z francuskimi zasadami katalogowania. Po tym ostatnim etapie, część tworzonych przez katalogerów szczegółowych metadanych, takich jak hasła przedmiotowe w języku RAMEAU (zob. BABIN 2006/3/188), można przekazywać automatycznie wydawcom chcącym uzupełnić własne bazy danych.

W procesie przygotowywania procedur katalogowania powołano zespół roboczy zajmujący się organizacją testów technicznych i praktycznych, programów szkoleniowych i informacyjnych dla pracowników oraz konceptualnym opracowaniem kryteriów jakie ma spełniać rekord bibliograficzny e-książki trafiający do katalogu BNF. Założono przy tym, że tworzony model opisu ma być bliższy książkom drukowanym niż materiałom sieciowym. W związku z podjętą w 2014 r. decyzją związaną z adaptacją RDA do francuskich realiów w możliwie szerokim zakresie, zespół pracuje również nad dostosowywaniem stosowanego podejścia do nowych zasad katalogowania, co oznacza pracę z dwoma standardami jednocześnie. Rozważany jest również pomysł włączenia rekordów ebooków do bibliografii narodowej, BNF musi jednak rozstrzygnąć najpierw kwestie związane z przyjęciem kryteriów jakości opisu, sposobu i miejsca prezentacji rekordów w bibliografii.