Babin

E-learning pojawił się w nauczaniu na wydziałach bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) na początku lat 90. ubiegłego wieku. Brakuje jednak badań na temat stosunku osób kierujących studiami z zakresu BIN (dziekanów, kierowników wydziałów, koordynatorów etc.) do tej metody. Dostępna literatura przedmiotu, omówiona w tekście, dotyczy tematów takich, jak sposób rozumienia e-learningu, jego zalety i wady, wpływ na edukację i praktykę BIN oraz sposób postrzegania przez wykładowców, studentów, pracowników uczelni i pracodawców. Przedstawiono w nim również badanie przeprowadzone wśród kadry zarządzającej 85 kierunków BIN z całego świata oferujących programy e-learningowe.

Do potencjalnych uczestników wysłano e-mail z opisem projektu i linkiem do kwestionariusza, zawierającego pytania otwarte i zamknięte. Otrzymano 43 ważne odpowiedzi. Sprawdzano, jak kadra zarządzające studiami z zakresu BIN definiuje e-learning, co traktuje jako korzyści związane z kształceniem w tym systemie, jakie napotyka przeszkody przy jego wykorzystywaniu i jak radzi sobie z jego ograniczeniami. W artykule skoncentrowano się na wynikach uzyskanych dzięki pytaniom otwartym kwestionariusza. Najwięcej odpowiedzi przyszło z Ameryki Północnej (59%, w tym 25 ze Stanów Zjednoczonych i 1 z Kanady), następnie z Azji (4 z Indii, po jednym z Tajwanu i Tajlandii), Europy i Oceanii (po 5) oraz z Afryki (2 odpowiedzi). Badani traktowali pojęcie e-learningu w odmienny sposób: jako proces uczenia się i nauczania przy wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych, technologie lub narzędzia wspierające naukę, edukację wykorzystującą media i materiały elektroniczne oraz interakcje przy ich wykorzystaniu, czy jako sieciowe, cyfrowe, oparte na komputerach środowisko nauki.

Wskazano następujące zalety tego modelu: zapewnia szybszy i bardziej efektywny dostęp do informacji, przez co zwiększa tempo nauki, poszerza możliwości edukacyjne stojące przed studentami i lepiej odpowiada na potrzeby osób pracujących, pomaga szkołom zachować różnorodną ofertę edukacyjną pomimo malejących funduszy, pozwala na zaproponowanie elastycznych warunków (pod względem czasu i miejsca nauki) i programów nauczania. Ponadto umożliwia zdobycie kompetencji ważnych w pracy bibliotekarza, jak korzystanie z nowych technologii, wyszukiwanie informacji, umiejętność interakcji na odległość czy zarządzania czasem.

Do wad e-learningu należą m.in. koszty i czas potrzebne do przygotowania materiałów i utrzymywania infrastruktury; wspomniano, że na rynku brakuje jednego, spełniającego wszystkie potrzeby systemu e-learningu. Problemem okazała się być różnica czasu między miejscami, w których żyją studenci – w przypadku systemów synchronicznych osoby np. z innego kontynentu muszą uczestniczyć w zajęciach nawet w środku nocy, natomiast przy systemach asynchronicznych komunikacja w grupie bywa bardzo opóźniona. Wskazywano na trudności w prowadzeniu pracy w grupie, niewielkie doświadczenie nauczycieli, nadmierne poleganie przez studentów na informacjach przygotowywanych przez prowadzących kosztem korzystania z literatury fachowej, niechęć części wykładowców do tej formy nauczania.

Ograniczenia związane z wykorzystywaniem e-learningu to m.in dodatkowe obciążenie czasowe dla wykładowców, którzy muszą nauczać równolegle w różnych formach, brak odpowiedniego przeszkolenia wykładowców i niedobór pracowników o odpowiednich umiejętnościach technicznych. Powodem frustracji zarówno dla nauczycieli, jak studentów okazał się być brak bezpośredniego kontaktu. Respondenci zaproponowali szereg środków zaradczych w odpowiedzi na wymienione problemy: szkolenia dla nauczycieli obejmujące zagadnienia techniczne e-learningu, wsparcie finansowe i administracyjne ze strony uczelni, które umożliwiłoby rozwój programów e-learningu w dłuższej perspektywie czasowej, rozwój nowych narzędzi e-learningu (np. animacje, systemy wspomagające wspólną pracę, jak Wiki), stworzenie systemu motywacyjnego dla nauczycieli oraz systemu kontroli jakości zajęć. Pomocna byłaby możliwość kontaktu uczestników zajęć z wykładowcą i między sobą w czasie rzeczywistym, wyznaczenie godzin do kontaktu online z administracją czy specjalnego numeru telefonu na potrzeby studiów w badanej formule. Wskazano też na potrzebę współpracy wydziałów BIN z innymi wydziałami w ramach uniwersytetu, tworzenie konsorcjów oraz korzystanie z doświadczeń innych uczelni. Wyniki badania mogą być użyteczne dla szkół BIN w rozwijaniu bądź tworzeniu programów e-learningu. Przedstawiają też szereg propozycji, które mogą pomóc w radzeniu sobie z negatywnymi aspektami tej metody i przyczynić się do modyfikacji obecnych systemów.