Babin

Zakresy obowiązków bibliotekarzy akademickich podlegają ciągłym zmianom, a do stawianych im wymagań należy w coraz większym stopniu pełnienie roli specjalistów dziedzinowych współpracujących ściśle ze środowiskiem naukowym, wspierających komunikację naukową na terenie uczelni oraz rozwój wiedzy i kompetencji związanych z rozpowszechnianiem prac naukowych. Jednym ze stojących przed nimi zadań jest też włączanie tematyki dotyczącej otwartego dostępu do danych badawczych i wyników badań do programów edukacji informacyjnej. W artykule omówiono różne strategie promocji open access (OA) i poprawy dostępności badań finansowanych ze środków publicznych oraz modele współpracy bibliotek szkół wyższych ze środowiskiem naukowym. Przedstawiono również studium przypadku średniej wielkości biblioteki akademickiej ze Stanów Zjednoczonych, skupiając się na realizowanym w niej programie szkoleń nt. OA, mającym przygotować bibliotekarzy na oficjalne uruchomienie cyfrowego repozytorium uczelni i udział akcjach promujących otwarte publikowanie.

W latach 2013-2014 podjęto w Stanach Zjednoczonych szereg działań na poziomie ogólnokrajowym, mających zagwarantować lepszy dostęp do badań finansowanych przez władze federalne. Zlecono m.in. agencjom rządowym o budżecie badawczym przekraczającym 100 mln USD bezpłatne udostępnianie w Internecie elektronicznych wersji recenzowanych artykułów naukowych w ciągu 12 miesięcy od ich publikacji, rozszerzając tym samym ich zobowiązania dotyczące OA, nałożone przez NIH (zob. BABIN 2005/3/213) w 2005 r., a podobne regulacje, zobowiązujące stanowe szkoły wyższe do realizacji polityki OA, zaczęto wprowadzać także na poziomie stanowym (m.in. w Illinois i Kalifornii). Coraz więcej amerykańskich uczelni wyższych zostaje też sygnatariuszami porozumienia COPE (The Compact for Open-Access Publishing Equity) – obecnie 21 amerykańskich uniwersytetów zgodziło się na finansowe wspieranie działalności wydawniczej swoich wydziałów w modelu OA, kolejne 33 – ustanowiło fundusze pokrywające koszty publikacji w otwartych czasopismach. Ze względu na wzrost liczby i siły oddziaływania takich inicjatyw oraz zmiany zachodzące w przemyśle wydawniczym, wymuszane rozwojem cyfrowych technologii oraz coraz większą popularnością ruchu OA w społeczności akademickiej, coraz bardziej istotne staje się podnoszenie świadomości bibliotekarzy na temat różnych aspektów i modeli publikowania w wolnym dostępie oraz zapewnienie im różnych możliwości podnoszenia swoich kompetencji w tym zakresie.

W 2013 r., w bibliotece Oakland University (Michigan) cel ten uznano za jeden z programowych priorytetów. Nowa strategia biblioteki, mająca na celu zacieśnienie relacji z kadrą akademicką, pomoc w wyborze miejsc i metod publikacji własnych, wspieranie działalności naukowej i stymulowanie dyskusji nt. OA, zakładała m.in. stworzenie stanowiska dla bibliotekarza odpowiedzialnego za kontakty z uczelnią, pomoc w organizacji na terenie kampusu tygodnia OA, zaplanowanie szkolenia OA dla bibliotekarzy, przygotowanie warsztatów, prezentacji i webinariów dotyczących różnych aspektów promocji uruchamianego w tym czasie instytucjonalnego repozytorium i opcji udostępniania treści naukowych w wolnym dostępie. Zadbano przy tym, by pracownicy mieli możliwość partycypacji w wydarzeniach i prowadzenia dyskusji zarówno na poziomie formalnym, jak i nieformalnym. Kilka miesięcy po zakończeniu podjętych działań przeprowadzono ich ewaluację, sprawdzając czy ich efektem był wzrost wiedzy uczestników. Za jeden z wskaźników sukcesu zrealizowanego programu uznano prośby bibliotekarzy o kolejne szkolenia dotyczące najlepszych metod promocji OA.