Babin

Środowisko biblioteczne w Stanach Zjednoczonych musi mierzyć się z fatalną sytuacją finansową, spowodowaną najgorszą od l. 30 ubiegłego wieku recesją gospodarczą i związanymi z tym cięciami wydatków na cele publiczne. W artykule zarysowano splot czynników, które doprowadziły, wg autora, w 2007 r. do wybuchu kryzysu, omówiono też wyniki dwóch sondaży przeprowadzonych wśród instytucji członkowskich ARL (Stowarzyszenia Bibliotek Naukowych) w latach fiskalnych 2008-2009 i 2009-2010 oraz podobnych badań innych organizacji bibliotecznych, mających na celu sprawdzenie wpływu globalnego załamania rynków finansowych na kondycję bibliotek i wydawnictw naukowych. Przedstawiono następnie prognozy dotyczące niezbędnych, adaptacyjnych transformacji, jakie muszą przejść biblioteki, by zabezpieczyć swój byt w przyszłości.

Z zebranych przez ARL danych wynika, ze większość badanych placówek musiała podjąć drastyczne kroki w celu ustabilizowania swoich budżetów. W pierwszym roku recesji oszczędności szukano głównie w wydatkach na bieżącą działalność i personel, starając się zachować wysokość kwot przeznaczanych na zakupy książek, czasopism i baz danych (nie udało się to 37% bibliotek). Drugi rok okazał się pod względem finansowym jeszcze gorszy (dalszy spadek dotacji i wpływów – od 15% do 30% wśród najwyżej notowanych członków ARL), oczekuje się też, że ta tendencja utrzyma się w najbliższej przyszłości, wymuszając dalszą redukcję wydatków na kadry i działalność, a także obcięcie środków na gromadzenie. Niestety, obserwowalne na światowych rynkach ożywienie gospodarcze nie wpłynęło na poprawę sytuacji amerykańskiego szkolnictwa wyższego, gdyż główne źródła dochodów budżetowych (wpływy z podatków, darowizn itp.) pozostały na tym samym, niskim poziomie. Przeznaczanie przez sektor biblioteczny coraz mniejszych kwot na subskrypcje i zakup nowości może też mieć fatalne konsekwencje dla rynku wydawniczego.

Przedłużająca się recesja przyspieszyła proces, który dokonywał się w środowisku bibliotek naukowych już od paru lat i który zmierza do fundamentalnej zmiany misji tych instytucji oraz sposobu ich finansowania, w celu dostosowania się do nowych realiów ekonomicznych i potrzeb środowiska akademickiego. Zdaniem autora, te adaptacyjne transformacje podzielić można na 3 kategorie: 1) ruch w kierunku eliminacji lub przynajmniej poważnej restrukturyzacji i redukcji inwestycji w działania poboczne lub cieszące się małym popytem, by lepiej wykorzystać zasoby ludzkie i finansowe; 2) przedefiniowanie sposobu dostarczania informacji w ramach regionalnych, bądź ogólnokrajowych strategii organizacyjnych (obserwowalne trendy to m.in. likwidacja lub konsolidacja filii i wspieranie nowych modeli świadczenia usług); 3) współpraca z instytucjami i partnerami z różnych sektorów (m.in. w celu wypracowania nowych modeli automatyzacji, dzielenia się zasobami, tworzenia cyfrowych kolekcji i kooperacji w ramach ruchów open access i open source).