Babin

W znanej książce na temat sposobów skutecznego zarządzania firmą – Best service is no service, autorstwa Billa Price’a i Davida Jaffe sformułowano szereg zasad sprzyjających poprawieniu efektywności pracy instytucji. Autorka artykułu, dyrektor ds. badań naukowych Publicznej Biblioteki Naukowo-Technicznej Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk (GPNTB SO RAN), omawia w jaki sposób zasady te znajdują zastosowanie przy zarządzaniu biblioteką naukową. Oczywiście pozornie paradoksalne stwierdzenie sugerujące, że brak usług bibliotecznych poprawi jakość pracy nie traktuje się w książce i artykule dosłownie. Chodzi o usprawnienie pracy przez uproszczenie procedur.

E-książki to dla bibliotek nie tylko kolejna przełomowa, sieciowa technologia, lecz duże wyzwanie, zwłaszcza w kontekście kształtowania zbiorów w modelu konsorcyjnym, gdyż ich nabywanie nie eliminuje potrzeby gromadzenia drukowanych odpowiedników, jak w przypadku czasopism elektronicznych, a biblioteki, które chcą zapewnić swoim użytkownikom dostęp do dużych objętościowo publikacji, zwłaszcza z zakresu humanistyki i nauk społecznych, nie mogą sobie pozwolić na całkowite zastąpienie druku publikacjami cyfrowymi. Pojedyncze instytucje, jak i te zrzeszone w konsorcjach, muszą więc szukać metod rozwoju zbiorów wydawnictw zwartych, pozwalających na zachowanie równowagi między tradycyjnymi i elektronicznymi formatami we wspólnym ekosystemie. W artykule przybliżono nowy, korzystny dla wszystkich stron i finansowo zrównoważony model konsorcyjnego gromadzenia ebooków w powiązaniu z tytułami drukowanymi, opracowany przez The Triangle Research Libraries Network (TRLN) – sieć bibliotek naukowych Karoliny Północnej (Stany Zjednoczone) i Oxford University Press (OUP). Ma on umożliwić stopniowe przechodzenie na format cyfrowy w sposób możliwy do zaakceptowania przez użytkowników i zapewnić stabilną politykę budowy zbiorów, wspierającą programy edukacyjne i badawcze uczelni w okresie, w którym wydawcy i biblioteki dostosowują się do wymogów elektronicznego środowiska. Jako założenie przyjęto w nim komplementarność obu formatów – cyfrowego i analogowego, traktując ją jako niezbędny warunek realizacji celów środowiska akademickiego.

Termin crowdsourcing (zob. BABIN 2010/2/96) odnosi się do nowego podejścia do rozwiązywania problemów w środowisku rozproszonym, w którym zadania tradycyjnie wyznaczane pracownikom danej organizacji lub wyznaczonym zespołom zainteresowanych osób zleca się, w formie apelu, „tłumowi”, czyli bliżej nieokreślonej grupie ludzi. Model ten wspominany jest w kontekście wszelkiego typu problemowych sytuacji wymagających trwałego zaangażowania ludzi, zarówno w w świecie rzeczywistym, jak i w rzeczywistości wirtualnej i wykorzystywany jest na wiele sposobów, w tym do motywowania pracowników mających mało korzystnie nagradzane obowiązki, stymulowania kreatywności i innowacji, pozyskiwania opinii czy też realizacji zadań związanych z przetwarzaniem danych. Choć idea wykorzystywania mądrości tłumu i osiągania wyznaczonych celów dzięki pomocy rzesz ochotników ma długa historię, crowdsourcing online jest zjawiskiem stosunkowo nowym, a rozwój bezprzewodowych technologii i urządzeń komunikacyjnych sprawia, że mobilizacja wielu osób w relatywnie krótkim czasie i korzystanie z ich pomocy stają się coraz łatwiejsze. W artykule przeanalizowano więc szanse i możliwości jakie może zapewniać w środowisku informacyjnym oraz największe wyzwania związane z jego wdrażaniem w bibliotekach naukowych, z punktu widzenia zarządzania treścią w repozytoriach cyfrowych.

Hangouts to bezpłatna aplikacja sieciowa Google+ pozwalająca użytkownikom na inicjowanie i prowadzenie konferencji wideo online, nadawanie ich z wykorzystaniem opcji Hangouts On Air oraz automatyczne archiwizowanie w formie nagrań na własnych kontach na portalach Google+ i YouTube. Platforma ta udostępnia przestrzeń zarówno dla nieformalnych interakcji w grupach znajomych, jak i prowadzenia bardziej formalnych spotkań i konwersacji. Wszechstronność, otwartość i przystępność Hangouts może być przydatna dla bibliotek, autor postanowił więc zaprezentować potencjalne zastosowania tej technologii w środowisku bibliotecznym oraz proces jej uruchamiania i wykorzystywania, na przykładzie pozytywnych doświadczeń związanych z jej wdrożeniem przez komitet doradczy ds. technologii (Program Advisory Committee – PAC) południowo-wschodniego i atlantyckiego regionu Narodowej Sieci Bibliotek Medycznych (National Network of Libraries of Medicine) w Stanach Zjednoczonych.

Prowadzenie badań i publikowanie ich wyników ma istotny wpływ na ocenę pracy i awans zawodowy bibliotekarzy zatrudnionych w placówkach naukowych, działalność naukowa jest też niezbędna by utrzymać status bibliotek jako instytucji wspierających innowacje i rozwój wiedzy. W artykule omówiono specyfikę aktywności naukowej pracowników bibliotek nauk ścisłych, medycznych i technicznych (STM) oraz najnowsze trendy i obszary badawcze w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), odwołując się do wyników analizy angielskojęzycznych artykułów, które ukazały się w latach 2008-2012 w czterech czasopismach bibliotekoznawczych: Health Information & Libraries Journal, Issues in Science & Technology Librarianship, Journal of the Medical Library Association i Science & Technology Libraries.

Przez stulecia biblioteki stanowiły główną, jeśli nie najważniejszą infrastrukturę badawczą instytucji akademickich i, choć wraz z rozwojem technologicznym i ewolucją form komunikacji naukowej i systemów edukacji ich funkcje uległy znaczącym zmianom, nadal odgrywają one kluczową rolę w zapewnianiu trwałego dostępu do dokumentacji badań naukowych obecnym i przyszłym pokoleniom. W artykule omówiono główne szanse i wyzwania dla tych instytucji, w kontekście cyfrowych badań i elektronicznej infrastruktury jako warunków rozwoju e-nauki, przedstawiono również przykłady możliwych działań mogących wspierać środowisko naukowe i upowszechnianie wiedzy, koncentrując się na znaczeniu współpracy na szczeblu lokalnym, międzynarodowym (zwłaszcza w odniesieniu do Europy) i w skali globalnej.

Artykuł poświęcono historii badań z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, nauki o bibliografii i bibliologii w Rosji, określeniu kryteriów i identyfikacji szkół badań w tych dyscyplinach oraz prezentacji projektów badawczych realizowanych obecnie przez Rosyjską Publiczną Bibliotekę Naukowo-Techniczną Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk.

Misją Technische Informationsbibliothek und Universitätsbibliothek (TIB) – Niemieckiej Narodowej Biblioteki Nauki i Technologii, realizowaną od ponad 50 lat, jest dostarczanie specjalistycznych informacji z zakresu technologii i nauk ścisłych dla sektora publicznego i prywatnego. Do 2008 r. TIB mogła dostarczać materiały ze swoich zbiorów użytkownikom w dowolnym formacie, bez konieczności zawierania umów z autorami czy wydawcami. Jednak w 2008 r. wprowadzono zmiany przepisów prawa autorskiego, które ograniczyły możliwość dostarczania materiałów w wersji elektronicznej; świadczenie takiej sługi wymaga uiszczenia opłaty dla organizacji zajmujących się ochroną praw do reprodukcji (VG Wort dla tekstów i VG Bild-Kunst dla obrazów i dzieł sztuki). Zmiana przepisów jest jednym z czynników odpowiadających za spadek liczby zamówień, realizowanych poprzez usługę dostarczania dokumentów lub w systemie pay-per-view, w latach 2006-2012 (innym powodem może być coraz powszechniejszy dostęp do wielu materiałów online).

W artykule przedstawiono wyniki przeglądu anglojęzycznego piśmiennictwa z lat 2009-2010 poświęconego zarządzaniu zasobami i kształtowaniu zbiorów, wskazującego na gwałtowne tempo i destrukcyjny charakter zmian zachodzących w środowisku, w jakim funkcjonują biblioteki oraz na znaczący i utrzymujący się wpływ czynników takich jak recesja gospodarcza, zmiany w komunikacji naukowej i szybki rozwój technologii sieciowych na sytuację tych instytucji.

Artykuł poświęcono obecnym strategiom i zasadom gromadzenia zbiorów stosowanym w działach informacji naukowej amerykańskich i kanadyjskich bibliotek akademickich zrzeszonych w ARL (Stowarzyszenie Bibliotek Naukowych). Dane do analizy zebrano na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz w sondażu online skierowanym do bibliotekarzy z tych instytucji, zajmujących się zarządzaniem zbiorami z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Pytano ich o politykę kształtowania zbiorów, metody i częstotliwość oceny wykorzystania drukowanych i elektronicznych kolekcji, procesy gromadzenia, kryteria selekcji oraz sposoby marketingu i promocji zasobów w ich miejscach pracy.