Babin

Jednym z zadań amerykańskich bibliotek jest edukowanie użytkowników na temat praw autorskich, a w pracę tę zaangażowani są często pracownicy bibliotecznych działów wydawniczych. Autorka postanowiła sprawdzić, czy ich aktywność  na tym polu ma przełożenie na strefę praktyczną. Jako obszar badań wybrała punkt styczny dwóch sfer działalności: publikacyjnej i edukacyjnej, analizując informacje o prawach autorskich na czasopismach wydawanych przez biblioteki szkół wyższych.

W badaniu uwzględniono tytuły należące do instytucji członkowskich Library Publishing Coalition (koalicja bibliotek Ameryki Północnej, świadczących usługi wydawnicze), wymienione w wykazie Library Publishing Directory z 2015 r. Ponieważ ochrona praw autorskich ma w różnych krajach różną postać, w próbie znalazły się wyłącznie publikacje placówek ze Stanów Zjednoczonych, zawężono ją też do tytułów wydawanych obecnie i ukazujących się na rynku co najmniej od trzech lat. Głównym źródłem danych do analizy były strony www czasopism, a w przypadku otwartych tytułów również publikowane na nich treści. W okresie od listopada 2014 r. do czerwca 2015 r. sprawdzano zakres udostępnianych na nich publicznie informacji, określających status tytułu w zakresie otwartego publikowania, typ i umiejscowienie noty o prawach autorskich, własność praw autorskich i wykorzystanie otwartych licencji.

Na podstawie analizy zebranych danych ustalono, że znacząca większość czasopism z próby, liczącej 385 tytułów ukazujących się w ramach 86 programów wydawniczych, publikowana jest w modelu otwartego dostępu (93%), a 6% – rozpowszechniana na zasadach subskrypcji (statusu 1% nie określono). 80% wszystkich tytułów prezentowało jakiś rodzaj informacji o prawach autorskich, jednak tylko w 30% noty takie umieszczano zarówno na poziomie czasopisma, jak i artykułów, a 9% zawierało dwa lub więcej sprzecznych oświadczeń o ochronie prawnoautorskiej. Większość wydawnictw pozwalała zachować autorom własność praw autorskich (o charakterze niewyłącznym), 36% informowała o przeniesieniu praw na czasopismo lub wydawcę a 38% informowało o korzystaniu z jakiejś formy otwartych licencji (w większości – Creative Commons). Stwierdzono również, ze trzy czwarte badanych tytułów nie zapewnia w sposób konsekwentny i spójny dokładnych, łatwo dostępnych informacji o prawach, zauważono również szereg problemów związanych z wykorzystywaniem otwartych licencji (sprzeczne warunki dostępu do treści, niepełne informacje lub ich brak na poziomie artykułu). W podsumowaniu podkreślono, że działy wydawnicze bibliotek mogą wspierać ich misję w zakresie edukacji prawnej, zapewniając odpowiednie informacje o prawach autorskich w wydawanych czasopismach, przedstawiono również zalecenia dla bibliotek, dotyczące właściwej prezentacji not o prawach autorskich, rozważnego korzystania z otwartych licencji i jasnej prezentacji zasad współpracy z autorami.