Babin

Archiwistyka nie jest w Czechach traktowana jako samoistna dziedzina naukowa i praktyczna. Odbija się to negatywnie na prestiżu zawodu, badaniach naukowych, przygotowaniu i efektach pracy archiwistów. Zdaniem autora konieczne jest powołanie Instytutu Archiwistyki – instytucji, która koordynowałaby wszystkie zakresy pracy placówek archiwizacyjnych podlegających różnym resortom.

W artykule omówiono między innymi :

1) aktualną sytuację archiwistyki w Czechach. Brak jest zarówno prowadzonych systematycznie badań naukowych dotyczących szeroko rozumianej dziedziny, jak i ośrodka nastawionego na kształcenie archiwistów. Uczelnie realizują programy z tego zakresu jako pomocnicze, w ramach nauk historycznych, a pracownicy archiwów są tak obciążeni rutynowymi zadaniami, że nie mają czasu na pracę naukową, czy prowadzenie szkoleń;

2) niektóre rozwiązania przyjęte za granicą. We Francji, archiwistyka stanowi jedną ze specjalizacji Instytutu Dziedzictwa Narodowego (Institut National du Patrimoine), który podlega Ministerstwu Kultury i Komunikacji. Jego zadania mieszczą się w ramach koncepcji chronienia szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego Francji oraz programów realizowanych wspólnie z innymi instytucjami pamięci (biblioteki, muzea, placówki archeologiczne, zarządy skansenów itp.). Instytut finansowany jest w 85% przez państwo i oprócz badań naukowych prowadzi podyplomowe kształcenie specjalistyczne i szkolenie już zatrudnionych archiwistów. Wyższa Szkoła Archiwistyki w Niemczech (Archivschule Marburg) kładzie nacisk na przygotowanie teoretyczne, jednak przewiduje staże w różnego typu archiwach. W krajach anglosaskich, archiwistyka jest na ogół specjalizacją w ramach wydziałów Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, przy czym nacisk położono na szeroko pojmowane zarządzanie dokumentami i rekordami (gromadzenie, opracowanie, archiwizacja, systemy informacyjne, informacja naukowa);

3) główne zadania i przewidywany zakres działania przyszłego Instytutu Archiwistyki w Czechach (planowanie i realizacja szerokiego spektrum badań naukowych dotyczących teorii i praktyki archiwistyki, różne formy kształcenia i szkoleń, opracowanie programów nauczania akademickiego i podyplomowego oraz praktycznych kursów). Instytut powinien umożliwić przedstawicielom całego środowiska wymianę doświadczeń i poglądów dotyczących problemów i przyszłości profesji;

4) wady i zalety różnego usytuowania instytucjonalnego Instytutu – włączenia go do struktur ministerstwa spraw wewnętrznych (MSW), ministerstwa kultury lub Akademii Nauk. Obecnie w Czechach, znaczna część Archiwów podlega MSW. Ministerstwo to finansuje szkolenia z zastosowania nowoczesnych technologii, np. pracy z oprogramowaniem PEvA. Koncentruje się jednak przede wszystkim na zagadnieniach związanych z rutynową praktyką. Trudniej w jego ramach będzie pozyskać fundusze i granty z UE na działalność stricte naukową. Włączenie Instytutu, podobnie jak to jest we Francji, do instytucji ministerstwa kultury spowoduje nacisk na realizację programów wspólnie z bibliotekami, muzeami, teatrami i innymi instytucjami pamięci, co może prowadzić do zatracenia specyfiki dziedzinowej. Z kolei przynależność do systemu Akademii Nauk wiązałaby się z nadaniem priorytetu badaniom naukowym i odsunięciem na dalszy plan kwestii kształcenia i problemów codziennej praktyki. Pewnym rozwiązaniem mogło być wówczas kształcenie podyplomowe i obowiązkowe staże pracy.

We wnioskach stwierdza się, że przed środowiskiem archiwistów stoi cały szereg pytań dotyczących przyszłości dziedziny. Instytut Archiwistyki pozwoliłby na przygotowanie rozwiązań organizacyjnych i prawnych gwarantujących nowoczesne podejście do społecznej roli archiwistyki. Jego powstanie powinna poprzedzić dyskusja środowiskowa. Artykuł jest rodzajem wstępu inicjującego taką szeroka dyskusję.