Babin

Powszechny dostęp do informacji cyfrowej i rozwój Internetu wzbudziły niepokój zarówno u właścicieli praw autorskich jak i obawy użytkowników dotyczące legalności korzystania przez nich z różnych źródeł informacji. Podobnie jak inne kraje europejskie, Słowacja opracowała więc znowelizowaną wersję prawa autorskiego (PA) i praw pokrewnych. Nowe ustawodawstwo opracowane przez ministerstwo kultury obowiązuje na Słowacji od 1 stycznia 2016 r.

W artykule skoncentrowano się na istotnych dla pracy bibliotek aspektach znowelizowanego prawa, zwłaszcza w zakresie związanym z:
1) umowami licencyjnymi zawieranymi z tzw. organizacjami zbiorowego zarządzania PA, najczęściej reprezentującymi interesy właścicieli PA. Prawo autorskie obejmuje prawa osobiste i majątkowe. Pierwsze dotyczą czasu i sposobu korzystania z publikacji, drugie – opłat za korzystanie. Zbiorowe umowy licencyjne zawiera m.in. Słowacka Biblioteka Narodowa (SBN), a jej nakłady poniesione na zakup licencji refunduje ministerstwo kultury;

2) problematyką dzieł, których nakłady są wyczerpane, a więc publikacji niedostępnych w handlu z powodów ekonomicznych bądź prawnych, nawet gdy są dostępne na rynku wtórnym. SBN prowadzi rejestr takich dzieł. Propozycję zaliczenia danego tytułu do tej kategorii publikacji może zgłosić osoba fizyczna bądź prawna. Tytuły te są ogłaszane publicznie i jeżeli przez 3 miesiące nikt nie zgłosi zastrzeżeń dany tytuł zostaje włączony do prowadzonego przez SBN rejestru dzieł niedostępnych w handlu. SBN musi jednak wycofać dzieło z tego rejestru , gdy organizacja zbiorowego zarzadzania PA stwierdzi w formie pisemnej, że autor dzieła nie zgadza się na włączenie jego dzieła do systemu zbiorowego zarządzania PA;

3) problematyką tzw. dzieł osieroconych tj. takich których autora (lub innych właścicieli PA) nie można zidentyfikować czy odnaleźć, a więc skontaktować się z nim w celu ustalenia dozwolonego sposobu korzystania z ich wytworów. Chodzi przy tym wyłącznie o dzieła wydane lub wykonane po raz pierwszy na terenie jakiegoś kraju UE lub oddane do depozytu jakiejś organizacji publicznej jak np. szkoła, biblioteka, archiwum, muzeum. Nie dotyczy to sytuacji, gdy autor zastrzegł, że jego praca nie może być udostępniana publicznie. Bazę danych dzieł osieroconych w UE prowadzi Urząd ds. Własności Intelektualnej (dawne OHIM). Dzieła uznane za osierocone, zgodnie z nowym słowackim PA, placówki kulturalno-oświatowe mogą udostępniać bezpłatnie bez zgody organizacji zbiorowego zarzadzania PA, w celach naukowych i kulturalnych, nie mogą jednak z tego tytułu pozyskiwać dochodów. Biblioteki i inne placówki mogą też kopiować dzieła osierocone do celów archiwizacji i zabezpieczenia;

4) obsługą osób niepełnosprawnych, zwłaszcza niewidomych i niedowidzących. Zgodnie z wytycznymi UE słowackie PA czyni wyjątek od prawa autorskiego, jeżeli chodzi o kopiowanie, przetwarzanie i udostępnianie publikacji chronionych prawem dla tej kategorii osób. Jednak ewentualne zyski nie mogą przekroczyć nakładów. W artykule szczegółowo przedstawiono również przewidywane przez nowe PA możliwości i ograniczenia w zakresie reprografii publikacji.