Babin

Europeana (zob. BABIN 2009/4/243, BABIN 2010/3/151) zapewnia dostęp do ponad 54 mln obiektów dziedzictwa kulturowego przez portal Europeana Collections zawierający opisujące je metadane, reprezentowane w modelu EDM – Europeana Data Model (zob. babin.bn.org.pl/?p=2954). Choć platforma ta jest głównym punktem dostępu do reprezentacji obiektów cyfrowych z zasobów europejskich instytucji kultury, większość użytkowników wchodzi na jej strony za pośrednictwem wyszukiwarek, istotne jest więc, by była ona rozpoznawany przez silniki wyszukiwawcze jako zaufane, autorytatywne repozytorium. W artykule zreferowano wyniki zrealizowanego przez autorów projektu, mającego na celu zbadanie potencjału oraz efektów oznaczania treści na stronach Europeany przy pomocy znaczników w standardzie Schema.org, by zapewnić większą widoczność tej biblioteki w sieci i lepsze wyniki wyszukiwań. Przedstawiono również zalecenia dotyczące mapowania i publikowania metadanych Europeany przy użyciu słownika schema.org oraz najlepszych praktyk w tym zakresie.

Pierwsze regulacje związane z egzemplarzem obowiązkowym (eo) wprowadzono we Francji w 1537 r. W roku 2006, ustawę o eo rozszerzono o treści cyfrowe a prawny obowiązek ich gromadzenia, podobnie jak drukowanej spuścizny wydawniczej, przypada Bibliotece Narodowej Francji (BNF). Do 2012 r. realizowała ona głównie zobowiązania związane z pozyskiwaniem egzemplarzy obowiązkowych stron www i publikacji online, a od tego czasu, we współpracy ze krajowym stowarzyszeniem wydawców, BNF pracuje także nad opracowaniem i wdrażaniem specjalnych procedur ułatwiających gromadzenie ebooków w ramach eo i upraszczających ich przekazywanie bibliotece przez wydawców drogą elektroniczną.

Prace nad testowaniem nowego standardu katalogowania – RDA pomogły zwrócić uwagę środowiska bibliotecznego na ograniczenia formatu MARC21, w tym problemy z odwzorowywaniem w płaskiej strukturze rekordów MARC fundamentalnych dla modeli FRBR i RDA relacji między jednostkami bibliograficznymi, oraz na niedostosowanie danych produkowanych przez instytucje kultury do wymogów Sieci Semantycznej. Potrzebę zmian struktury bibliograficznej i transformacji opisu tekstowego w zrozumiałe dla maszyn, jednoznacznie identyfikowalne i zgodne z technologiami Linked Data sieci zestawy elementów danych oraz opracowania bardziej elastycznego i rozszerzalnego języka metadanych postulowano m.in. w raporcie „On the Record” z 2008 r., sporządzonym przez Grupę Roboczą ds. Przyszłości Rejestracji Bibliograficznej Biblioteki Kongresu, a efektem podjętych w tym kierunku działań była publikacja dokumentacji typowanego na następcę MARC modelu danych BIBFRAME.

Biblioteki, muzea i archiwa przenoszą swoje zbiory na formę cyfrową od lat 90. ubiegłego wieku, w tym czasie powstało też wiele wytycznych dotyczących najlepszych praktyk oraz standardów w projektach digitalizacji. Zalecenia te regulują szczegółowo różne aspekty procesów konwersji, w tym kwestie formatu danych i metadanych. W większości amerykańskich dokumentów normalizacyjnych tworzonych przez organizacje branżowe i agencje federalne, faworyzuje się TIFF 6.0 jako preferowany format produkcji plików wzorcowych, PDF w tym kontekście wymieniany jest jako niezalecany, natomiast w odniesieniu do standardu archiwalnego PDF/A (zob. BABIN 2011/1/29) znaleźć można sprzeczne opinie lub ich brak. Wg autora, efektem takiego podejścia są wyższe koszty operacyjne oraz koszty zarządzania plikami. W artykule proponuje wykorzystanie PDF/A jako preferowanego formatu przy digitalizacji przeznaczonych do długotrwałego przechowywania dokumentów tekstowych, wskazując także na możliwości jego zastosowań przy konwersji innego typu materiałów, takich jak ilustracje graficzne, mapy i fotografie lotnicze, oraz wykorzystania w OAIS – referencyjnym modelu funkcjonowania organizacji archiwów cyfrowych, by zredukować nakłady na digitalizację i cyfrową ochronę.

W artykule omówiono najnowsze prace normalizacyjne NISO (National Information Standards Organization) – amerykańskiej organizacji non-profit odpowiedzialnej za opracowywanie norm i rekomendacji dotyczących informacji, dokumentacji, wyszukiwania i dystrybucji publikowanych mediów i materiałów oraz tradycyjnych i cyfrowych usług informacyjnych. Autorki relacjonują stan prac nad 4 projektami: KBART (Knowledge Bases and Related Tools), PIE-J (Presentation and Indentification of E-Journals), ODI (Open Discovery Initiative) i OAMI (Open Access Metadata Indicators) oraz dyskusje dotyczące ich zastosowań i przydatności dla różnych grup z sektora informacyjnego.

W 2004 r. Jeffrey Beall opublikował w Library Hi Tech News artykuł pt. Dublin Core: an obituary (Dublin Core: wspomnienie pośmiertne) – swój głos w dyskusji na temat przyszłości katalogowania i opisu bibliograficznego, będący reakcją na coraz silniejsze tendencje części środowisk i konsultantów bibliotecznych do rezygnacji z używania formatu MARC i zastąpienia go schematem Dublin Core (DC). Tekst ten miał prezentować zrównoważone spojrzenie na przydatność DC dla bibliotek oraz krytykę akceptowania wszystkich nowinek technologicznych bez ich dokładnej i perspektywicznej analizy.

Biblioteki poszukują alternatywy dla formatu MARC, a jedną z rozważanych, przełomowych innowacji w katalogowaniu jest model Linked Data. Niektóre środowiska bibliotekarskie przygotowują się do wdrożenia tej technologii jako następcy MARC. Linked Data (powiązane dane) to nowa, w pełni internetowa technologia i koncepcja prezentacji danych w środowisku sieciowym, zapewniająca nowatorskie możliwości dostępu do informacji oraz pozwalająca bibliotekom na tworzenie globalnej sieci zasobów powiązanych danych.

W artykule przedstawiono doświadczenia związane z przygotowaniami do przyjęcia nowych, międzynarodowych przepisów katalogowania – Resource Description and Access (RDA) w Bibliotece Narodowej Szkocji (BNS), koncentrując się na wykorzystaniu tego standardu przy tworzeniu kartotek wzorcowych oraz omówieniu procesów ewaluacji nowych zasad opisu zasobów i przygotowania pracowników do pracy w tym modelu. Przybliżono również przyjęte w BNS zasady i procedury katalogowania, aktualny stan adaptacji RDA, czynniki opóźniające jego wdrożenie oraz proces sukcesywnego szkolenia personelu biblioteki i dalsze plany w tym zakresie.

Resource Description & Access (RDA) to nowy standard katalogowania mający zapewnić elastyczne ramy dla opisu i zapewnienia punktu dostępu do każdego typu treści i mediów w szybko rozwijających się środowiskach cyfrowych, przy jednoczesnym zachowaniu kompatybilności z angloamerykańskimi zasadami katalogowania zawartymi w 2 wydaniu AACR. Upowszechnienie i wdrożenie tego modelu wymaga nadal rozwiązania wielu praktycznych problemów oraz ewaluacji głównych obszarów tematycznych związanych z organizacją informacji w nowym paradygmacie. Aby pomóc określić postępy prac w tym zakresie i określić dalsze kierunki badań, w artykule dokonano przeglądu anglojęzycznej literatury na temat RDA opublikowanej w latach 2005-2011 i zaprezentowano najważniejsze wnioski z tej analizy.

Autorzy przedstawiają w artykule dyskusje związane z zasadnością i potrzebą dostosowania obecnie używanych bibliotecznych standardów, takich jak RDA i FRBR do modeli opartych na zasadach Linked Data. Na podstawie przeglądu piśmiennictwa poświęconego standardom metadanych, sieci 2.0 i Linked Data (artykuły z baz Emerald, czasopisma D-lib Magazine, książki i publikacje na blogach), omawiają zasady tego ostatniego modelu oraz bieżący stan jego wykorzystania w bibliotekach, precyzują też kwestie terminologiczne związane z używanymi wyżej pojęciami oraz RDF, RDFS, OWL, SPARQL i URI, a następnie przedstawiają argumenty na rzecz zalet wdrażania założeń Linked Data w bibliotekach cyfrowych oraz związane z tym wyzwania, a także rekomendacje dotyczące przeprowadzenia takiej konceptualnej zmiany. W aspekcie technicznym, proponują odejście od czytelnego maszynowo katalogowania (format MARC) do reprezentacji danych w postaci RDF.