Babin

We Francji trwa dyskusja nad wprowadzeniem licencji zbiorowych na poziomie krajowym dla bibliotek i ośrodków naukowych. W roku 2010 Pierre Carbone, pracownik Generalnej Inspekcji Bibliotek, na zlecenie ministra szkolnictwa wyższego i nauki opracował raport pt. ”Koszty, korzyści i ograniczenia wspólnego zarządzania zasobami elektronicznymi: porównanie przykładów zagranicznych i wnioski”. Raport zaleca uruchomienie wieloletniego krajowego programu zakupu licencji finansowanego z budżetu państwa oraz przez wyższe uczelnie i ośrodki naukowe, ujednolicenie podatku VAT na źródła tradycyjne i elektroniczne, opracowanie bardziej elastycznych modeli licencji pozwalających na roczne modyfikacje, zawarcie w umowach tego typu zasady wolnego udostępniania dzieł po upływie określonego okresu czasu, monitorowanie naukowymi metodami wpływu zcentralizowanego zakupu zasobów elektronicznych na koszty funkcjonowania bibliotek i prowadzenie systematycznych badań, wg określonych wskaźników, nt. kosztów korzystania z dokumentów elektronicznych.

Autor omawia modele i zalety zbiorowych licencji na przykładzie doświadczeń OhioLINK w USA i SHEDL (Scottish Higher Education Digital Library) oraz typologie i cechy charakterystyczne różnych typów konsorcjów negocjujących wspólne licencje. OhioLINK jest najstarszym konsorcjum, założonym w roku 1987 w celu koordynacji usług bibliotecznych bibliotek stanu Ohio, od 1992 negocjuje licencje dla 88 bibliotek naukowych i akademickich obsługujących ponad 600 000 użytkowników; jego katalog centralny zawiera ponad 48 mln tytułów. Powstały w 1998 Electronic Journal Center daje dostęp do 8300 czasopism oraz 12 mln artykułów czasopism, 150 baz danych, 62.000 e-książek. Dzięki OhioLINK w sposób spektakularny wzrosło wykorzystanie źródeł, w tym artykułów czasopism w porównaniu z 1992 rokiem o 8803%, a liczba wypożyczeń bibliotecznych o 1128 %; z ponad 800 000 dokumentów skorzystano dzięki centralnemu katalogowi OhioLINK. Cechą charakterystyczną tego konsorcjum jest zakup dokumentów, a nie tylko licencji dostępowych. Zakupione w ramach licencji zasoby są ładowane do serwerów i zarządzane przez OhioLINK. Współfinansowany jest nie tylko zakup dokumentów, ale także ich trwałe ich archiwizowanie. Globalny budżet konsorcjum to 12 mln $, z tego 11,9 mln pochodzi z budżetu stanowego Ohio.

Szkockie konsorcjum SHEDL od 2009 roku negocjuje umowy licencyjne na rzecz wielu bibliotek i instytucji naukowych. Badania wykazały, że w ciągu jednego roku nastąpił wzrost wykorzystania zbiorów w ramach SHEDL o 41,3 %, podczas gdy wykorzystanie ogólne zbiorów we wszystkich szkockich bibliotekach akademickich wzrosło w tym samym czasie o 22 %. Koszt dostępu do jednego dokumentu zmniejszył się od 11 do 17 %, zależnie od wydawcy.

Coraz więcej państw negocjuje licencje na poziomie krajowym (Niemcy, Wielka Brytania, Brazylia, Grecja, Hiszpania, Szwecja, itp.). W przypadku Niemiec finansowanie jest w 100% centralne. Najczęstsze przypadki to negocjowanie zakupu tylko wydawnictw elektronicznych, Jedynie w Europie, z powodu zróżnicowanych stawek VAT więcej licencji dotyczy wydawnictw elektronicznych i ich drukowanych odpowiedników. Coraz częściej, po określonym w umowie okresie czasu, wydawnictwa są udostępniane w wolnym dostępie.

Dostęp do zasobów odbywa się poprzez autoryzacje użytkownika lub za pośrednictwem portali narodowych. Rzadko informacje o źródłach są włączane do krajowych centralnych katalogów, rzadko też zasoby są przechowywane na serwerach konsorcjum (jak w przypadku OhioLINK). Coraz częściej konsorcja oferują dodatkowe usługi, jak badania bibliometryczne. Archiwizacja zawartości elektronicznej ze względu na wysokie koszty jest zazwyczaj realizowana we współpracy różnych instytucji (np. projekt LOCKSS) lub w ramach outsourcingu. Obecnie trwają prace nad krajowym systemem archiwizacji zasobów elektronicznych w Niemczech i Szwecji.