Babin

W artykule przedstawiono opracowaną przez autorów w 2010 r., na zlecenie powołanej przez duńskie władze Komisji ds. Bibliotek Publicznych w Społeczeństwie Wiedzy, nową koncepcję biblioteki publicznej (BP) i jej społecznej roli; omówiono też, w jaki sposób wykorzystuje się ją w państwach skandynawskich do rozwoju nowoczesnych usług bibliotecznych. W modelu tym za punkt wyjścia przyjęto 4 różne cele działalności BP, a jego elementami są 4 różne przestrzenie odnoszące się do zasobów biblioteki.

W pierwszej części tekstu autorzy rozważają relacje między fizyczną i wirtualną biblioteką, podkreślając, że popularne w l. 90. ubiegłego wieku prognozy rychłego upadku zawodu bibliotekarza, końca tradycyjnych bibliotek i przeniesienia wszystkich ich usług do cyberprzestrzeni jak dotąd się nie ziściły, co więcej – pozycja fizycznych bibliotek w obecnych czasach jest wyjątkowo silna, zmianie uległy natomiast pełnione przez nie funkcje (por. babin.bn.org.pl/?p=1238). Jako dowód na potwierdzenie tezy o popularności i społecznej użyteczności BP przytaczają przykłady zrealizowanych już, spektakularnych i innowacyjnych projektów budynków bibliotecznych (Seattle Central Library, Openbare Bibliotheek Amsterdam, Salt Lake City Public Library ) oraz budowanych obecnie obiektów, mających wyznaczać nowe standardy obiektów tego typu (np. Biblioteka Główna Birmingham, Multimedia Space w Aarhus), oferujących nie tylko dostęp do zasobów i nowych technologii, lecz również bogata ofertę edukacyjna kulturalną i możliwość aktywnej partycypacji w tworzeniu różnych projektów.

W części drugiej omówiono założenia 4-przestrzennego modelu BP. Zgodnie z nim biblioteka ma 4 cele, które określono jako: 1) doświadczanie, 2) zaangażowanie, 3) usamodzielnianie i podnoszenie umiejetności (ang. empowerment) i 4) innowacje. Mogą być one realizowane dzięki udostępnieniu miejsc do: nauki i badań (ang. learning space), spotkań (meeting space), inspiracji (inspiration space) i kreacji (performative space) i zapewnieniu tym samym możliwości eksploracji, nawiązywania relacji społecznych, uczestniczenia w różnego typu spotkaniach i wydarzeniach, rozwiązywania codziennych problemów, nabywania nowych społecznych i informacyjnych kompetencji, czy tworzenia nowych koncepcji lub form wyrazu artystycznego. Ww.  funkcji nie należy postrzegać oddzielnie, gdyż nakładają się one na siebie w różnych relacjach, zarówno w świecie fizycznym, jak i wirtualnym. Podobnie, nie należy traktować 4 koncepcyjnych przestrzeni jako oddzielnych fizycznych pomieszczeń, lecz raczej powiązanych ze sobą możliwości, które można realizować w budynku biblioteki, jak i w cyberprzestrzeni.

Aby spełniać odpowiednio potrzeby lokalnych społeczności, biblioteki mogą traktować priorytetowo wybrane elementy tego modelu. Jako przykłady bibliotek, które skoncentrowały się na stworzeniu oferty odpowiadającej przestrzeni inspiracji (ad 1) podano m.in. „Darling Library” – nową, ukierunkowaną na „doświadczenie” i współpracę strategię i aranżację biblioteki miejskiej w Malmö, futurystyczną The Experience Library z Cerittos  (Stany Zjednoczone) i bibliotekę publiczną w Hjørring (Dania) (zob. BABIN 2009/2/103). Przestrzenie nauki to np. Idea Stores w dzielnicy Tower Hamlets (Londyn) oferujące różnego typu zajęcia edukacyjne dla dorosłych, laboratoria naukowe, programy rozwoju zawodowego itp. Placówki wykorzystujące dobrze potencjał biblioteki jako „trzeciego miejsca” z koncepcji Raya Oldenburga, czyli przestrzeni spotkań, to wg autorów m.in. biblioteki główne Seattle, Amsterdamu i Kopenhagi, a przestrzeni twórczej – Meetingpoint@lasipalatsi i „Library10” z Helsinek czy Demoteket (tzw. podziemne biblioteki) z Danii  ukierunkowane na młodych, kreatywnych użytkowników, którzy samodzielnie lub z pomocą bibliotekarzy mogą w nich tworzyć i prezentować nowe media (produkować i edytować muzykę, filmy, ziny, organizować pokazy, koncerty itp.) i nabywać powiązane z tym umiejętności.

W zakończeniu zreferowano sposób, w jaki w ciągu ostatnich dwóch lat wykorzystywano omawiany model w państwach skandynawskich oraz czynniki, które przyczyniły się do jego sukcesu. Część BP potraktowała go jako konkretny instrument służący do przeprojektowania przestrzeni bibliotecznej, część jako wskazówkę przy planowaniu nowej polityki i strategii na przyszłość, bierze się go też pod uwagę przy projektowaniu nowych budynków bibliotecznych (np. nowej BP w Oslo – planowane otwarcie w 2016 r.) oraz programów rozwoju (m.in. projekt duńskiego Ministerstwa Kultury pn. „Out of the Box” mający na celu stworzenie podstaw i ram dla współpracy bibliotek, organizacji pożytku publicznego, prywatnych firm i lokalnych społeczności). Wg autorów, istotne jest, aby służył także jako platforma do inspiracji i dyskusji, w tym dotyczących kwestii tak istotnych, jak wartości, które powinny przyświecać budowaniu bibliotek.