Babin

Architektura i wzornictwo biblioteczne stały się w ostatniej dekadzie bardzo popularnym tematem – w serwisach informacyjnych i na portalach społecznościowych oglądać można rozpowszechniane błyskawicznie w sieci serie zdjęć monumentalnych, postmodernistycznych i zaawansowanych technologicznie projektów bibliotek, które, wraz z ożywianiem debaty na temat społecznej wartości tych instytucji, zaczęto realizować w stolicach wielu państw – w przypadku krajów o wyższych dochodach można mówić wręcz o podchodzeniu do bibliotecznych inwestycji jak do architektonicznego spektaklu. Globalny nacisk na traktowanie wybranych bibliotek publicznych jako lokalnej wizytówki, turystycznej atrakcji, czy też krajowego lub miejskiego symbolu statusu i narodowej dumy ma zdaniem autora negatywny efekt na sektor biblioteczny i nie jest najlepszym pomysłem na wydawanie publicznych środków.

Wskazuje on, że nawet w krajach gdzie kondycja tego sektora, jak i całej gospodarki, jest bardzo słaba, władze decydują się na wydawanie milionów na budowę ekstrawaganckich konstrukcji, nie mając środków na zabezpieczenie podstawowych potrzeb bibliotek – np. w Tadżykistanie – kraju znajdującym się na dopiero 133. pozycji w rankingu HDI (wskaźnik rozwoju społecznego ONZ) wybudowano, kosztem 40 mln USD, największą w centralnej Azji bibliotekę narodową, nie zebrano jednak funduszy na wypełnienie jej zbiorami, dyrekcja tej instytucji musiała się więc zwrócić do mieszkańców z apelem o przekazywanie darowizn na ten cel; olbrzymi i wyposażony w setki komputerów budynek biblioteki narodowej Republiki Związku Mjanmy (Birmy), otwarty w nowo wybudowanej stolicy kraju, stoi w dużej mierze pusty, gdyż zlokalizowano go za daleko od stałych skupisk ludzkich -w tym samym czasie duża część birmańskich bibliotek boryka się z przerwami w dostawach prądu i brakiem dostępu do jakichkolwiek technologii).

Na świecie jest 320 tys. bibliotek publicznych, a 230 tys. z nich znajduje się w krajach rozwijających się. Wiele z nich jest fatalnie zaprojektowanych i dysponuje niewielkimi budżetami, rozpowszechniane na portalach typu Buzzfed wizerunki monumentalnych bibliotecznych budowli są więc dla nich czystą abstrakcją, niosą też fałszywy przekaz, że stworzenie nowoczesnej biblioteki wymaga wydania olbrzymich pieniędzy na drogi projekt, kosztowne technologie i eleganckie wyposażenie. W artykule podkreślono, że kraje Południa potrzebują alternatywnego podejścia do designu, rezygnującego z efektowności i ekstrawagancji na rzecz spojrzenia na projektowanie bibliotek jako na proces ich modernizacji zgodnie z potrzebami lokalnych społeczności, i przy wykorzystaniu wszelkich, nawet niewielkich, dostępnych zasobów. Jedną z inicjatyw realizowanych zgodnie z tymi założeniami jest Beyond Access – program zarządzany przez międzynarodową organizację pozarządową IREX i finansowany przez Fundację Billa i Melindy Gates. Jego inicjatorzy współpracują z partnerami w poszczególnych krajach, wspierając rozwój bibliotek i szkolenie ich pracowników i pomagając w przekształcaniu tych placówek w miejsca warte odwiedzania i chętnie odwiedzane przez mieszkańców. W prezentacji omówiono proces przygotowywania przez personel IREX przewodników i szkoleń dla bibliotekarzy poświęconych metodom re-aranżacji przestrzeni bibliotecznej, i przyświecające im idee. Materiały Beyond Access zawierają proste wytyczne dotyczące adaptacji wnętrz wg czterech zasad: i) tworzenia, przy pomocy prostych środków (kolory, oświetlenie, meble, system oznakowania) przyjaznej, „domowej” atmosfery i stref zapewniających komfort użytkowania, ii) łatwości dostępu i eliminacji wszelkich barier (fizycznych, informacyjnych, psychologicznych, regulaminowych,technologicznych i in.) zniechęcających potencjalnych użytkowników do korzystania z biblioteki, iii) wspierania możliwości uczenia się, współpracy i wymiany doświadczeń, iv) możliwości elastycznego dostosowywania przestrzeni do różnych potrzeb.