Babin

Projekty MOOC – masowych, otwartych kursów online (zob. babin.bn.org.pl/?p=1898, babin.bn.org.pl/?p=2075, babin.bn.org.pl/?p=2516), realizowane pierwotnie głównie w Stanach Zjednoczonych, zyskują na świecie coraz większą popularność, a do ruchu MOOC przyłącza się coraz więcej europejskich uniwersytetów. Wraz ze wzrostem oddziaływania tych inicjatyw staje się również jasne, że ich rozwój na Starym Kontynencie, w tym zwłaszcza w krajach niemieckojęzycznych, nie może przebiegać w taki sam sposób jak Ameryce Północnej, z powodu odmienności systemów edukacyjnych i ramowych wymagań oraz uwarunkowań prawno-gospodarczych. Implementacja różnych typów MOOC w Europie Środkowej wiąże się z wieloma trudnościami, do których należy podchodzić uwzględniając lokalny kontekst. Artykuł poświęcono analizie, z lokalnej perspektywy, korzyści i ryzyka związanych z oferowaniem MOOC  oraz omówieniu wstępnych warunków, które muszą spełnić uczelnie i władze by umożliwić budowę i upowszechnienie platform MOOC oraz wsparcie dla otwartej edukacji. Przedyskutowano również, na przykładzie Austrii, wyzwania związane z tworzeniem i dystrybucją treści, ewaluacją wiedzy i rozwojem modeli finansowania MOOC.

Dane do analizy zebrano przeprowadzając jakościowe wywiady z reprezentantami środowisk mających różny stosunek do MOOC – wykładowców, studentów, twórców platform, ekspertów e-learningu, projektantów medialnych rozwiązań edukacyjnych i procesów szkoleniowych, naukowców oraz władz wydziałowych, rozpatrując różne aspekty masowej edukacji online z ich punktu widzenia. Przy identyfikacji kluczowych kwestii do dyskusji wykorzystano również własne doświadczenia autorów związane z uczestnictwem w takich projektach, prowadzeniem własnych kursów internetowych i udostępnianiem platformy MOOC. Przedstawiono następnie najważniejsze wyzwania dla popularyzacji tego modelu, z perspektywy: 1) kadry naukowej. Zaliczono do nich m.in. brak zapisów prawnych regulujących prowadzenie zajęć w formie MOOC, brak gratyfikacji finansowej i wsparcia motywacyjnego (awanse, prestiż itp.) dla wykładowców angażujących się w opracowywanie takich kursów, ograniczenia przy produkcji wideo-wykładów wynikające z zapisów prawa autorskiego, zależność od przyzwolenia przełożonych na udział w inicjatywach MOOC, niski stopień znajomości technologii edukacyjnych i technik dydaktycznych w środowisku sieciowym oraz brak wytycznych dotyczących prowadzenia wykładów w sieci www i zastępowania tradycyjnych zajęć kursami online; 2) instytucji chcących wdrażać MOOC. Główne bariery to: nieodpowiednia infrastruktura teleinformatyczna (nie wszystkie uczelniane systemy informacyjne są przygotowane do hostowania platform MOOC), problemy z polityką prywatności przy budowie interfejsów identyfikujących uczestników kursów, brak planów integracji zajęć online z formalnymi programami kształcenia na poziomie szkół wyższych oraz brak wystarczających środków na podejmowanie inicjatyw MOOC dla relatywnie niedużej grupy odbiorców (w małym kraju osiągnięcie masy krytycznej, warunkującej powodzenie takich projektów, jest trudne); 3) studentów. Udział w MOOC dla wielu z nich nie ma sensu dopóki nie będzie uznawany w formalnym trybie kształcenia. Pomocne byłoby również unormowanie zasad prowadzenia egzaminów, oceny efektów nauczania, ewaluacji jakości kształcenia i certyfikacji ukończenia otwartych kursów, w tym także tych oferowanych nie tylko przez macierzyste uczelnie, lecz również inne instytucje; 4) władz. Modele finansowania MOOC opracowane w Stanach Zjednoczonych nie sprawdzają się w austriackich warunkach, gdyż w kraju tym: większość studentów nie płaci czesnego za studia i zdawanie egzaminów; przepisy dotyczące ochrony prywatności nie zezwalają na udostępnianie danych studentów innym instytucjom i prywatnym firmom z sektora edukacyjnego; również tradycja sponsoringu nie jest zbyt popularna w europejskim świecie akademickim, opcje finansowania inicjatyw otwartej edukacji są więc dość niewielkie.

Ze względu na powyższe ograniczenia i lokalne uwarunkowania, autorzy sądzą, że droga rozwoju MOOC w Austrii i innych krajach Europy Środkowej będzie długa i wyboista, jednakże biorąc pod uwagę potencjalne korzyści płynące z upowszechnienia tego modelu, warto ich zdaniem podjąć to wyzwanie.