Babin

W artykule przedstawiono studium przypadku udanej implementacji w bibliotece akademickiej bazującego na WordPress repozytorium obiektów wiedzy (ang. learning object repository – LOR), mającego ułatwiać bibliotekarzom szersze dzielenie się materiałami dydaktycznymi online oraz pomóc w przygotowaniu i rozbudowie programów edukacji bibliotecznej. Omówiono w nim również szczegółowo praktyczne i techniczne implikacje wykorzystania oprogramowania WordPress do budowy LOR oraz wady i zalety tego rozwiązania.

Ośrodki akademickie stoją obecnie przed wieloma wyzwaniami, a jednym z nich jest konieczność demonstrowania efektywności prowadzonych programów i poprawy wyników nauczania, w tym przez wprowadzanie nowoczesnych form kształcenia. Jednym z popularnych podejść edukacyjnych jest wykorzystywanie modelu blended learning, łączącego tradycyjne metody nauki z tymi prowadzonymi zdalnie, przy pomocy nowych technologii i zasobów cyfrowych, a także wdrażanie, w coraz większym zakresie, koncepcji flipped classroom, czyli odwróconych zajęć (zob. babin.bn.org.pl/?p=2164). Celem autorów był ustalenie, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, zakresu badań poświęconych pojawieniu się odwróconego nauczania i ich związków z badaniami dotyczącymi pedagogiki i poprawy rezultatów procesów edukacyjnych, określenie kluczowych aspektów paradygmatu flipped classroom mających wpływ na jego efektywność oraz identyfikacja luk w piśmiennictwie, mogąca wskazać dalsze możliwe kierunki studiów i ewaluacji.

Jednym z popularnych międzynarodowych trendów w kontekście nauczania wspomaganego technologią (ang. technology enchanced learning) jest wdrażanie zasad powstałego w pierwszej połowie XX w. ruchu otwartej edukacji, przyjmującego, że wiedza jest dobrem wspólnym, a kształcenie stanowi siłę napędowa społecznego rozwoju. Efektem popularyzacji tej idei było powstawianie na całym świecie inicjatyw powiązanych z promocją otwartego oprogramowania, dostępu do otwartych zasobów edukacyjnych (OER) i otwartych repozytoriów obiektów wiedzy, a w kolejnym etapie – rozwoju otwartych praktyk edukacyjnych, których współczesną implementacją są MOOC – masowe, otwarte kursy online (zob. BABIN [1], [2], [3], [4]). Fenomen ten jest przedmiotem coraz większej uwagi instytucji akademickich i środowiska naukowego, autorzy postanowili więc sprawdzić obecny stan wiedzy i badań w tym zakresie, dokonując w tym celu przeglądu piśmiennictwa poświęconego MOOC z lat 2007-2013. Najważniejsze wyodrębnione w badaniu wątki wykorzystano następnie jako kryteria empirycznej analizy praktyk stosowanych w 10 uniwersyteckich kursach e-learningowych, reklamowanych jako MOOC.

Masowe otwarte kursy online (massive open online courses – MOOC) są nową formą edukacji na odległość, która łączy elementy wcześniejszych modeli tradycyjnych i zdalnych – globalny, masowy zasięg z możliwością nawiązania kontaktu z uczestnikami zajęć, dyskusji i wymiany wiedzy. W artykule omówiono badanie koncentrujące się na kluczowym aspekcie MOOC, odróżniającym je od wcześniejszych form otwartej edukacji online – możliwości masowej interakcji uczestników poprzez fora dyskusyjne w skali globalnej.

W tworzonych w ciągu ostatnich kilku dekad standardach edukacyjnych dla szkolnictwa wyższego podkreśla się wartość tworzenia środowisk nauczania zorientowanych na uczących się (learner-centered), zakładających wykorzystanie aktywnych, dogodnych dla studentów strategii kształcenia i najnowszych rozwiązań technologicznych, przyznanie głównej roli studiującym, a nie wykładowcom i pozwolenie tym pierwszym na czynne angażowanie się w wykonywanie złożonych zadań i przejęcie kontroli nad własnym procesem uczenia się. Jednym z podejść dydaktycznych tego typu jest model odwróconego nauczania (flipped classroom) (zob. babin.bn.org.pl/?p=2164). Mimo że jest on wdrażany w edukacji od ponad 15 lat, nie przeprowadzono jak dotąd wielu badań poleconych zasadom projektowania odwróconych zajęć w różnych kontekstach dyscyplinarnych. Autorzy postanowili w związku z tym przeanalizować metodologię i kryteria organizacyjne trzech pilotażowych, odwróconych programów zajęć: z zakresu socjologii, inżynierii i nauk humanistycznych, prowadzonych na Uniwersytecie Południowej Kalifornii (USC) w Los Angeles, w ramach studiów 1. stopnia.

Projekty MOOC – masowych, otwartych kursów online (zob. babin.bn.org.pl/?p=1898, babin.bn.org.pl/?p=2075, babin.bn.org.pl/?p=2516), realizowane pierwotnie głównie w Stanach Zjednoczonych, zyskują na świecie coraz większą popularność, a do ruchu MOOC przyłącza się coraz więcej europejskich uniwersytetów. Wraz ze wzrostem oddziaływania tych inicjatyw staje się również jasne, że ich rozwój na Starym Kontynencie, w tym zwłaszcza w krajach niemieckojęzycznych, nie może przebiegać w taki sam sposób jak Ameryce Północnej, z powodu odmienności systemów edukacyjnych i ramowych wymagań oraz uwarunkowań prawno-gospodarczych. Implementacja różnych typów MOOC w Europie Środkowej wiąże się z wieloma trudnościami, do których należy podchodzić uwzględniając lokalny kontekst. Artykuł poświęcono analizie, z lokalnej perspektywy, korzyści i ryzyka związanych z oferowaniem MOOC  oraz omówieniu wstępnych warunków, które muszą spełnić uczelnie i władze by umożliwić budowę i upowszechnienie platform MOOC oraz wsparcie dla otwartej edukacji. Przedyskutowano również, na przykładzie Austrii, wyzwania związane z tworzeniem i dystrybucją treści, ewaluacją wiedzy i rozwojem modeli finansowania MOOC.

Masowe, otwarte kursy online (MOOC) cieszą się co roku, w skali globalnej, coraz większą popularnością, powstaje też coraz więcej nowych inicjatyw, takich jak EdX, Minervaproject i Udacity, których misją jest zapewnienie wszystkim zainteresowanym otwartej edukacji wysokiej jakości, na poziomie uniwersyteckim; rośnie też liczba prestiżowych uczelni wyższych zainteresowanych udostępnianiem tego typu oferty. Jednym z nowych, szybko rozwijających się platform MOOC jest Coursera, zrzeszająca obecnie ponad 100 najlepszych uniwersytetów z całego świata oraz kilka milionów zarejestrowanych użytkowników. Autorzy przybliżają w tekście, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, pedagogiczne podwaliny e-edukacji, teoretyczne podstawy efektywnego kształcenia online i technologiczną infrastrukturę MOOC, a następnie koncentrują się na analizie fenomenu Coursea i charakterystyki dostępnych na tym portalu kursów, sprawdzając, czy faktycznie system ten można uznać za w pełni otwarty zasób edukacyjny, dostępny dla każdego, bez względu na pochodzenie, dostęp do nowoczesnej infrastruktury ICT i zaplecze edukacyjne.

Flipped classroom, czyli odwrócone lekcje to koncepcja powstała w Stanach Zjednoczonych pod koniec ubiegłego wieku i zyskująca w środowisku edukacyjnym coraz większą popularność. Jej idea polega na zmianie kolejności faz nauczania, czyli etapów prezentacji nowego materiału i jego powtarzania. W odwróconej szkole, uczniowie oglądają w domu przygotowaną przez nauczyciela prezentację w formie multimedialnej, a na zajęciach powtarzają, ćwiczą w praktyce i utrwalają to, co widzieli, dzięki czemu poza szkołą mogą uczyć się w odpowiednim dla siebie tempie i czasie, a na lekcjach wyjaśniać wątpliwości, dyskutować, pracować nad wspólnymi projektami i korzystać z indywidualnej pomocy nauczyciela. W artykule przybliżono specyfikę tego modelu, projekty realizowane zgodnie z jego założeniami oraz zalety i ograniczenia flipped classroom w kontekście edukacji na poziomie podstawowym i średnim. Omówiono również rolę, jaką odgrywają w tym systemie biblioteki szkolne i przytoczono liczne opinie nauczycieli i bibliotekarzy na temat skuteczności tej formy nauczania i związanych z nią wyzwań.

Wraz ze wzrostem liczby zdalnych i hybrydowych programów kształcenia w instytucjach edukacyjnych rośnie też zainteresowanie pedagogów i badaczy wpływem czynników kontekstualnych i personalnych na efekty nauczania w różnych typach środowisk nauki. W artykule przedstawiono wyniki badania mającego na celu określenie relacji miedzy zmiennymi uporządkowanymi czasowo, takimi jak poczucie własnej skuteczności, postrzegana wartość użytkowa zadań i odpowiedniości nauczania na początku semestru (czynniki motywacyjne), emocje w połowie semestru (nadzieja, frustracja i lęk) i strategie osiągania określonego celu naukowego pod koniec semestru, w grupie 291 studentów studiów 2. stopnia. 219 osób z próby uczyło się na zajęciach stacjonarnych, 72 – w trybie zdalnym (model asynchroniczny).

Bibliotekoznawstwo i informacja naukowa (BIN) to stale ewoluujące i poszerzające swój zakres dziedziny, co obliguje specjalistów bibliotecznych do szukania możliwości ciągłego dokształcania się i zdobywania nowych kompetencji zawodowych, by móc dotrzymać kroku nie tylko szybko rozwijającej się technologii ale też coraz bardziej złożonym potrzebom informacyjnym swoich użytkowników – dyplom BIN staje się w obecnych czasach nie końcem nauki, lecz dopiero początkiem edukacji bibliotekarza. W artykule podjęto próbę opisania zmieniającego się charakteru BIN i zmian dotyczących roli nauczania tej dyscypliny, przedstawiono również możliwości poszerzania wiedzy i podnoszenia specjalistycznych kwalifikacji przy pomocy narzędzi i technologii sieci 2.0.