Babin

W ostatnich latach, dzięki inicjatywom otwartej nauki, w sieci udostępniono publicznie ponad 60 mln artykułów naukowych, nadal brakuje jednak narzędzi ułatwiających ich przeglądanie i lokalizowanie w olbrzymiej masie treści online. Open Knowledge Maps (OKM) to projekt mający na celu znalezienie efektywnego rozwiązania dla tych wyzwań i ułatwienie śledzenia nowych osiągnięć w różnych dziedzinach badawczych. W jego ramach zaczęto tworzyć wizualny interfejs dla światowych zasobów wiedzy. Podstawą OKM jest budowany na dużą skalę system otwartych, interaktywnych i wzajemnie powiązanych tzw. map wiedzy, czyli wizualnych narzędzi odwzorowania i eksploracji wszystkich obszarów badawczych, przedstawiających główne pola i poziomy badań, powiązane z nimi prace naukowe i relacje między nimi. W artykule omówiono zasady działania interfejsu i wykorzystanego przez autorów oprogramowania mapującego o otwartym kodzie źródłowym oraz wdrażane przy jego rozwoju technologie.

W artykule omówiono wyniki sondażu analizującego stopień realizacji w amerykańskich instytucjach edukacyjnych polityki otwartego dostępu. W jego ramach zebrano informacje na temat charakterystyki placówek wspierających obowiązek otwartości, kluczowych strategii opracowywania, implementacji i promocji zasad open access (OA), metodologii rozwoju i elementów wdrażanych procedur, nastawienia naukowców wobec OA, w tym powodów wyboru lub odrzucania takiego modelu, i sposobu reakcji instytucji na wyrażane przez nich obawy.

Zjawiska, które w ciągu ostatnich kilkunastu lat w znaczący sposób zmieniły szkolnictwo wyższe i komunikację naukową to coraz szerszy dostęp do otwartych zasobów edukacyjnych i rozwój inicjatyw sieci 2.0, rozmywających tradycyjny podział na producentów i konsumentów informacji. Wikipedię można traktować jako miejsce łączące oba te trendy, gdyż jest ona gigantycznym otwartym repozytorium wiedzy, o znaczącym potencjalne dla procesów uczenia się, a także – przykładem oddolnej, wspólnej konstrukcji wiedzy na niespotykaną wcześniej skalę. Mimo, że zarówno dla ogółu społeczeństwa, jak i dla studentów, stanowi ona podstawowy punkt odniesienia przy poszukiwaniu i sprawdzaniu informacji, środowisko akademickie wydaje się nadal traktować ją nieufnie, a wielu wykładowców zabrania cytowania Wikipedii jako źródła informacji, gdyż jej artykuły nie mają oznaczonego autorstwa, co ma utrudniać weryfikację ich treści. Aby sprawdzić faktyczne nastawienie kadry uniwersyteckiej do tej darmowej encyklopedii oraz praktyki związane z jej wykorzystywaniem jako narzędzia edukacyjnego, autorzy przeprowadzili zakrojony na szeroką skalę sondaż online na dwóch dużych, publicznych uczelniach w Hiszpanii.

Jednym z popularnych międzynarodowych trendów w kontekście nauczania wspomaganego technologią (ang. technology enchanced learning) jest wdrażanie zasad powstałego w pierwszej połowie XX w. ruchu otwartej edukacji, przyjmującego, że wiedza jest dobrem wspólnym, a kształcenie stanowi siłę napędowa społecznego rozwoju. Efektem popularyzacji tej idei było powstawianie na całym świecie inicjatyw powiązanych z promocją otwartego oprogramowania, dostępu do otwartych zasobów edukacyjnych (OER) i otwartych repozytoriów obiektów wiedzy, a w kolejnym etapie – rozwoju otwartych praktyk edukacyjnych, których współczesną implementacją są MOOC – masowe, otwarte kursy online (zob. BABIN [1], [2], [3], [4]). Fenomen ten jest przedmiotem coraz większej uwagi instytucji akademickich i środowiska naukowego, autorzy postanowili więc sprawdzić obecny stan wiedzy i badań w tym zakresie, dokonując w tym celu przeglądu piśmiennictwa poświęconego MOOC z lat 2007-2013. Najważniejsze wyodrębnione w badaniu wątki wykorzystano następnie jako kryteria empirycznej analizy praktyk stosowanych w 10 uniwersyteckich kursach e-learningowych, reklamowanych jako MOOC.

Nauka obywatelska (ang. citizen science), czyli projekty angażujące ludzi spoza środowiska naukowego w badania z dziedzin takich jak astronomia, ekologia czy nawet genomika, to fenomen, który dzięki wpływowi Internetu staje się coraz bardziej popularny, jednak najbardziej znane i nagłośnione przez media przykłady tej formy współpracy w działalności naukowej, nie są zdaniem autorów reprezentatywne dla tego, bardzo zróżnicowanego ruchu i mogą nie być najlepszymi modelami odniesienia dla osób chcących badać lub naukę obywatelską (NO) lub rozpocząć własną akcję badawczą tego typu. Celem ich omówionego w artykule badania było stworzenie empirycznych podstaw dla charakterystyki NO i zaprezentowanie bogactwa i złożoność jej praktyk.

Masowe otwarte kursy online (massive open online courses – MOOC) są nową formą edukacji na odległość, która łączy elementy wcześniejszych modeli tradycyjnych i zdalnych – globalny, masowy zasięg z możliwością nawiązania kontaktu z uczestnikami zajęć, dyskusji i wymiany wiedzy. W artykule omówiono badanie koncentrujące się na kluczowym aspekcie MOOC, odróżniającym je od wcześniejszych form otwartej edukacji online – możliwości masowej interakcji uczestników poprzez fora dyskusyjne w skali globalnej.

Projekty MOOC – masowych, otwartych kursów online (zob. babin.bn.org.pl/?p=1898, babin.bn.org.pl/?p=2075, babin.bn.org.pl/?p=2516), realizowane pierwotnie głównie w Stanach Zjednoczonych, zyskują na świecie coraz większą popularność, a do ruchu MOOC przyłącza się coraz więcej europejskich uniwersytetów. Wraz ze wzrostem oddziaływania tych inicjatyw staje się również jasne, że ich rozwój na Starym Kontynencie, w tym zwłaszcza w krajach niemieckojęzycznych, nie może przebiegać w taki sam sposób jak Ameryce Północnej, z powodu odmienności systemów edukacyjnych i ramowych wymagań oraz uwarunkowań prawno-gospodarczych. Implementacja różnych typów MOOC w Europie Środkowej wiąże się z wieloma trudnościami, do których należy podchodzić uwzględniając lokalny kontekst. Artykuł poświęcono analizie, z lokalnej perspektywy, korzyści i ryzyka związanych z oferowaniem MOOC  oraz omówieniu wstępnych warunków, które muszą spełnić uczelnie i władze by umożliwić budowę i upowszechnienie platform MOOC oraz wsparcie dla otwartej edukacji. Przedyskutowano również, na przykładzie Austrii, wyzwania związane z tworzeniem i dystrybucją treści, ewaluacją wiedzy i rozwojem modeli finansowania MOOC.

Masowe, otwarte kursy online (MOOC) cieszą się co roku, w skali globalnej, coraz większą popularnością, powstaje też coraz więcej nowych inicjatyw, takich jak EdX, Minervaproject i Udacity, których misją jest zapewnienie wszystkim zainteresowanym otwartej edukacji wysokiej jakości, na poziomie uniwersyteckim; rośnie też liczba prestiżowych uczelni wyższych zainteresowanych udostępnianiem tego typu oferty. Jednym z nowych, szybko rozwijających się platform MOOC jest Coursera, zrzeszająca obecnie ponad 100 najlepszych uniwersytetów z całego świata oraz kilka milionów zarejestrowanych użytkowników. Autorzy przybliżają w tekście, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, pedagogiczne podwaliny e-edukacji, teoretyczne podstawy efektywnego kształcenia online i technologiczną infrastrukturę MOOC, a następnie koncentrują się na analizie fenomenu Coursea i charakterystyki dostępnych na tym portalu kursów, sprawdzając, czy faktycznie system ten można uznać za w pełni otwarty zasób edukacyjny, dostępny dla każdego, bez względu na pochodzenie, dostęp do nowoczesnej infrastruktury ICT i zaplecze edukacyjne.

Wykorzystanie open source hardware (OSH) czyli sprzętu komputerowego i elektronicznego tworzonego na bazie otwartych projektów, na takich samych zasadach jak wolne oprogramowanie, może pozwolić bibliotekom na szybkie i tanie opracowanie prototypowych narzędzi elektronicznych skomunikowanych z komputerami i zintegrowanymi systemami bibliotecznymi, i umożliwiających automatyzację prostych, powtarzalnych czynności bibliotecznych oraz uproszczenie wielu czasochłonnych procedur. W artykule zaprezentowano coraz bardziej popularną na świecie platformę OSH – Arduino, omawiając szczegółowo jej fizyczne komponenty, charakterystykę środowiska programistycznego i zakres zastosowań oraz sposób implementacji tego systemu w bibliotece Brock University (St. Catharines, Kanada), przy realizacji dwóch odrębnych projektów mających ułatwić gromadzenie i analizę danych statystycznych.

W 2011 r., wraz z pojawieniem się MOOC (zob. babin.bn.org.pl/?p=1898), czyli wykładów rozpowszechnianych w sieci w formie krótkich filmów połączonych z pozwalającymi sprawdzić swoją wiedzę testami wyboru, quizami kształtującymi oraz forami online do dalszych dyskusji, oceny koleżeńskiej i wymiany informacji, zaczęto przedyskutowywać na nowo role instytucji edukacyjnych wyższego szczebla i studentów oraz ich wzajemne relacje. Choć MOOC nie są opracowywane konkretnie w celu optymalizacji procesu nauczania, uważa się, że bazują one na solidnych metodologicznych podstawach, porównywalnych z podstawami zajęć prowadzonych przez uczelnie w sformalizowanym trybie. Aby zweryfikować tę tezę i znaleźć empiryczne dowody na jej poparcie, autorzy dokonali przeglądu literatury przedmiotu, prezentując w artykule zebrane dane i wnioski z badania.