Biblioteka Narodowa używa na swojej stronie plików cookies. Brak zmiany ustawień przeglądarki oznacza zgodę na ich użycie. [zamknij]

Identyfikacja zasobów: FRBR a dostępność

Autor: Małgorzata Waleszko,

Kategorie: Źródła informacji, Opracowanie informacji, Kategorie użytkowników

Tagi: , , , , , , , , , ,

Możliwość komentowania Identyfikacja zasobów: FRBR a dostępność została wyłączona

Modele konceptualne FRBR znacząco zmieniły sposób postrzegania i rozumienia uniwersum bibliograficznego i jego różnych aspektów, koncentrując uwagę na tym, co jest istotne dla użytkownika i oferując wspólny język do dyskusji nad strukturą informacji bibliograficznej i wzorcowej. W artykule omówiono podstawowe założenia i kluczowe charakterystyki tej „rodziny” modeli opisu bibliograficznego, czyli funkcjonalnych wymagań dla rekordów bibliograficznych (Functional Requirements for Bibliographic Records – FRBR) oraz opublikowanych w latach 2009 i 2011 dalszych rozszerzeń tego schematu: Funkcjonalnych wymagań dla danych wzorcowych (Functional Requirements for Authority Data – FRAD) i przedmiotowych danych wzorcowych (Functional Requirements for Subject Authority Data – FRSAD). Przybliżono następnie, jak praktyczne implementacje ich określonych założeń mogą ułatwiać wyszukiwanie zasobów różnym grupom użytkowników, zwłaszcza w kontekście potrzeb osób niewidomych, z niepełnosprawnością wzroku i z zaburzeniami związanymi z odczytem druku.

Wykorzystane w FRBR, w oryginalnych modelach, oraz w nowym, skonsolidowanym schemacie FRBR-LRM, modelowanie jednostka – relacja (ER), oferuje plan strukturyzacji metadanych w sposób zrozumiały poza środowiskiem bibliotecznym i zapewniający współoperatywność danych z różnych dziedzin oraz więcej opcji wyszukiwania zasobów w coraz bardziej globalnym kontekście. Autor skoncentrował się w tekście na dwóch obszarach, w których rodzina modeli FRBR może mieć znaczący wpływ na usprawnienie dostępu do zasobów i które mogą być szczególnie interesujące dla niepełnosprawnych użytkowników, podejmujących zadanie znalezienia odpowiednich źródeł w formacie dostosowanym do ich potrzeb: 1) na traktowaniu informacji bibliograficznej jako danych i 2) na precyzyjnym rozróżnieniu między treścią a nośnikiem.

Ad 1) FRBR pokazuje, że długie ciągi informacji bibliograficznych zrozumiałych dla ludzi, lecz nie dla systemów komputerowych, można dzielić na różne typy komponentów, identyfikowanych jako oddzielne atrybuty (z których każdy powiązany jest z tylko jedną jednostką, i pozostaje w określonej relacji z innymi jednostkami), możliwe do odróżnienia i odczytu zarówno przez użytkowników, jak i maszyny. Stanowią one podstawę dla schematów, struktur i diagramów w świecie komputerów i można je prezentować w modelu ER, jak i przy wykorzystaniu innych technik modelowania, np. obiektowego. Każdy element informacji bibliograficznych rejestrowanych przez biblioteki może być też traktowany jako niezależny i granularny, możliwy do jasnego zdefiniowania, określenia i odróżnienia od innych typów informacji oraz do wykorzystania w różnych środowiskach technologicznych ( w tym środowisku Linked Data), czyli także poza katalogami bibliotecznymi. Rejestracja tych atrybutów we własnym, zidentyfikowanym elemencie danych, w sposób odpowiedni dla zautomatyzowanych środowisk, jest pierwszym krokiem do budowy lepszych systemów wyszukiwawczych.

Ad 2) Podział 1 grupy jednostek FRBR na dzieło, realizację, materializację i egzemplarz pozwala na bardziej precyzyjne definiowanie granic między treścią a nośnikiem. Na poziomie realizacji, ułatwia np. wybór tekstu w odpowiednim języku lub formie ekspresji (np. zapis alfanumeryczny, muzyczny, słowo mówione itp.) w systemach wyszukiwawczych zdolnych do rozróżniania jednostek realizacji, co w przypadku użytkowników z trudnościami w odczycie druku, poszukujących treści w formie mówionej, może być niezmiernie istotne.

Na poziomie materializacji, kluczowym atrybutem jest forma nośnika: określona klasa materiału, do której należy (kaseta, mikrofilm, płyta SC, plik strumieniowy itp.), determinująca dostępność treści (jeśli jej odczyt wymaga urządzeń, których użytkownik nie posiada, zasób jest dla niego bezużyteczny). Dla osób z niepełnosprawnością wzrokową, istotnym atrybutem materializacji w postaci książki drukowanej, identyfikowanym w FRBR, będzie również rozmiar czcionki – do tej pory informacje takie dodawano np. w polach uwag, lub w innych polach, obok zupełnie innego typu danych, co utrudniało ich wykorzystanie przy filtrowaniu wyników wyszukiwań. W nowych zasadach katalogowania bazujących na FRBR – Resource Description and Access (RDA), definiuje się dodatkowe elementy, które mogą być użyteczne dla populacji szukającej alternatywnych formatów kodowania, takich jak standard zapisu książek elektronicznych DAISY.

W nowym, skonsolidowanym modelu, FRBR-LRM nie zmieniono jednostek grupy WEMI, umożliwiających precyzyjną identyfikację treści i nośnika. Autor podkreśla, że lista ich atrybutów nie jest zamknięta, FRBR pozwala więc na dostosowanie ich granularności do potrzeb określonych grup użytkowników, i tworzenie tym samym opisów bibliograficznych zasobów odpowiednich dla tych grup, a także poszerzenie możliwości ich wyszukiwania zarówno w tradycyjnych bazach danych, jak i w środowisku Linked Data.

Komentarze wyłączone.