Babin

Piśmiennictwo poświęcone dostosowywaniu bibliotek i miejsc użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych koncentruje się głównie na zapewnianiu zgodności z prawnie określonymi wymogami dostępności – w Stanach Zjednoczonych kwestie te reguluje m.in. ustawa Americans with Disabilities Act (ADA). Wg autorki, podejścia normatywne, programy modernizacji i usługi skierowane na obsługę osób z określonego typu niepełnosprawnością są mniej efektywne i sprzyjają w mniejszym stopniu społecznej integracji i wyrównywaniu szans, niż wdrażanie zasad projektowania uniwersalnego (ang. Universal Design) na wszystkich etapach projektów: od wstępnego planowania po końcowe efekty. Architektoniczną koncepcję Universal Design stworzył poruszający się na wózku amerykański architekt Ronald L. Mace, a zakłada ona obecnie projektowanie nie tylko przestrzeni, ale też produktów (w tym oprogramowania) i usług w sposób poprawiający ich funkcjonalność dla możliwie największego grona odbiorców, a nie tylko osób identyfikowanych jako niepełnosprawne, i spełniający oczekiwania ludzi w każdym wieku i niezależnie od ich kondycji psychofizycznej, czy pochodzenia. W artykule omówiono założenia tego podejścia oraz możliwe obszary, w których może być użyteczne, przedstawiono też przykłady adaptacji jego standardów w kilku amerykańskich bibliotekach publicznych.

Siedem podstawowych zasad projektowania uniwersalnego to: 1) sprawiedliwe wykorzystanie (ang. equitable use), 2) elastyczność w użytkowaniu (flexibility in use), 3) proste i intuicyjne korzystanie (simple and intuitive use), 4) wyraźne (łatwo dostrzegalne) informacje (perceptible information), 5) tolerancja dla błędów (tolerance for error), 6) minimalizacja wysiłku fizycznego (low physical effort), 7) wielkość i przestrzeń ułatwiające dostęp i wykorzystanie (size and space for approach and use). Razem, mogą one służyć jako przewodnik po wszystkich sferach działalności – od projektowania nowych mebli, urządzeń i obiektów bibliotecznych, oznakowania, czy rearanżacji wnętrz, po tworzenie komputerowych aplikacji, czy opracowywanie modeli szkoleń. Koncepcja ta znalazła zastosowanie w wielu dziedzinach, w tym przy tworzeniu materiałów i platform edukacyjnych (Universal Design for Learning). Z tej ostatniej perspektywy, istotne jest stosowanie się do trzech wytycznych: prezentacji treści na wiele sposobów (np. przez połączenie tekstu, obrazów, multimediów), pozwolenie uczącym się na wykorzystywanie różnych form przekazu przy demonstrowaniu poziomu opanowania materiału i oferowanie różnorodnych metod pracy, uczestnictwa i rozwijania motywacji. Ramy te można wykorzystać z powodzeniem przy tworzeniu bibliotecznych programów edukacyjnych, czy kształtowaniu zasad gromadzenia, a zasadność tego podejścia może potwierdzać, według autorki, sukces inicjatyw projektowanych zgodnie z nim m.in. w sieci bibliotek publicznych Brooklynu. Zdaniem cytowanych w tekście bibliotekarzy, powodzenie takich projektów zależy w dużej mierze od angażowania osób z niepełnosprawnościami na etapie ich planowania oraz ewaluacji, a ich efekt, niezależnie od obszaru, w którym są realizowane, to tworzenie w bibliotekach bardziej przyjaznego i przystępnego dla wszystkich środowiska.