Babin

Masowe otwarte kursy online (massive open online courses – MOOC) są nową formą edukacji na odległość, która łączy elementy wcześniejszych modeli tradycyjnych i zdalnych – globalny, masowy zasięg z możliwością nawiązania kontaktu z uczestnikami zajęć, dyskusji i wymiany wiedzy. W artykule omówiono badanie koncentrujące się na kluczowym aspekcie MOOC, odróżniającym je od wcześniejszych form otwartej edukacji online – możliwości masowej interakcji uczestników poprzez fora dyskusyjne w skali globalnej.

Przedstawiono m.in. teorie dotyczące wpływu interakcji społecznych na uczenie się, podejmowania współpracy dla osiągnięcia wspólnych celów (ang. communities of practice) i interakcji w środowisku sieci, a następnie przedstawiono badanie, które miało odpowiedzieć na pytania, kim są uczestnicy dyskusji na forach prowadzonych w ramach MOOC, jakie są wzory tych dyskusji i jaki wpływ ma aktywność na forum na końcowe wyniki uzyskane przez uczestników zajęć. Wykorzystano metodę analizy sieci społecznych (ang. Social Network Analysis), badającą związki miedzy jednostkami i grupami za pomocą narzędzi teorii sieci.

Przeprowadzono studium przypadku sześciotygodniowego kursu nt. strategii biznesowych, który rozpoczął się w marcu 2013 i na który początkowo zapisało się 87 000 osób (liczba uczestników zmieniała się w trakcie zajęć, a wiele osób nigdy się nie zalogowała). Studenci musieli w każdym tygodniu zapoznać się z określonym materiałem (poprzez wysłuchanie wykładu i literaturę), wziąć udział w quizie, zachęcano ich do analizowania i omawiania przykładów ze świata biznesu, musieli też oddać pracę końcową. Badanych poproszono o wypełnienie ankiety przed kursem (odpowiedziało 7337 osób) i po jego ukończeniu (1000 osób), analizowano też pozostawiane przez nich „ślady cyfrowe”.

Uczestnicy zajęć reprezentowali 143 kraje z 6 kontynentów, a poziom ich aktywności bardzo się różnił: ponad 47 000 osób zalogowało się przynajmniej raz, a ponad 2500 otrzymało więcej niż 0 punktów, tj. wypełniło choć jeden quiz lub oddało pracę końcową. Większość spośród osób, które wypełniły ankiety była dobrze wykształcona (ponad 80% miała przynajmniej licencjat), pochodziła z Europy i Ameryki Północnej (57%) – może to wynikać z faktu, że językiem kursu był angielski. Najczęstszym powodem uczestniczenia w kursie była chęć podniesienia kompetencji zawodowych (93%); we wcześniejszych badaniach nad MOOC otrzymywano odmienne wyniki, co wskazuje, że uczestnicy takich zajęć mogą kierować się różnymi motywacjami. Najlepsze rezultaty końcowe otrzymywali uczestnicy z Europy i z tytułem magistra. Lepiej wypadały też osoby biorące udział w dyskusjach na forum, choć jednocześnie ponad 73% dyskutujących otrzymała wyniki poniżej 50% – nie można więc stwierdzić zależności przyczynowo-skutkowej pomiędzy obecnością na forum a końcowymi wynikami. Dane te wskazuje też, że końcowa ocena nie odzwierciedla faktycznych umiejętności studentów, a metody ewaluacji mogą wymagać rozszerzenia. Nie stwierdzono tendencji do interakcji uczestników z osobami uzyskującymi zbliżone wyniki końcowe – wynik ten stoi w sprzeczności z danymi z wcześniejszych badań.

Tylko nieco ponad 4% zapisanych na zajęcia (4337 osób) uczestniczyło w dyskusjach na forum; była to liczniejsza grupa niż osoby, które otrzymały jakiekolwiek punkty z zadań zaliczeniowych. Zbadano i zilustrowano wzory uczestnictwa na 2 forach spośród 7 oferowanych przez kurs: na forum grupowym (umożliwiającym poznanie się i nawiązanie kontaktu między uczestnikami np. z tego samego regionu) oraz poświęconym lekturom. W obu przypadkach aktywność uczestników spadała po pierwszym tygodniu zajęć, a ich grupy były coraz mniejsze i skoncentrowane na konkretnych tematach. W przypadku forum grupowego, uczestnicy łączyli się w zależności od strefy czasowej, języka i położenia geograficznego. Sposób korzystania z forum nie był jednolity ani konsekwentny, uczestnicy tworzyli raczej tłum, niż społeczność osób uczących się. Wskazuje to, że MOOC różnią się od innych, bardziej sformalizowanych programów edukacji wyższej i nie mogą ich zastąpić.

Wg autorów, uzyskane wyniki mogą mieć znaczenie dla innych programów kształcenia, zachęcających studentów do uczestniczenia w dyskusjach na bieżące tematy, szczególnie w zakresie rozumienia i wspierania komunikacji na forach. Mogą też przyczynić się do rozwoju lepszych narzędzi technicznych (część uczestników rezygnowała z forów na rzecz innych platform, jak Facebook czy Skype). Autorzy zaznaczają, że dla zrozumienia sposobów wykorzystywania forów przez studentów MOOCs potrzebne są dalsze badania, zarówno ilościowe, jak i jakościowe. Badania te powinny wyjść poza porównywanie MOOC z innymi formami nauczania i skoncentrować się na wyróżniającym je elemencie i jego znaczeniu dla edukacji – umożliwieniu ludziom o podobnych zainteresowaniach dyskusji i wymiany opinii na bieżące tematy w skali globalnej.