Babin

Służby biblioteczne odpowiedzialne za opracowywanie zbiorów znajdują się obecnie w stanie nieco chaotycznej transformacji, a kierunki zachodzących zmian wyznaczają trzy główne inicjatywy w sferze katalogowania: Resource Description and Access (RDA), Bibliographic Framework (BIBFRAME) i Functional Requirements For Bibliographic Records Library Reference Model (FRBR-LRM), których przyjęcie wiązać się będzie z istotnymi zmianami sposobu pracy katalogerów i specjalistów ds. metadanych oraz zasad rejestracji, przechowywania i pozyskiwania danych bibliograficznych. Ze względu na wielość rozpowszechnianych obecnie i analizowanych modeli, projektów i prac, znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak za 10 lat będzie wyglądać tworzenie metadanych i opisów katalogowych w bibliotekach jest zadaniem dość trudnym, podobnie jak określenie wiedzy i kwalifikacji potrzebnych bibliotekarzom do funkcjonowania w coraz większym stopniu cyfrowym i zmechanizowanym środowisku. Autorka postanowiła przybliżyć w tekście genezę, specyfikę oraz wzajemne relacje trzech wymienionych wyżej projektów (por. babin.bn.org.pl/?p=3092). Omówiła też korzyści i szanse związane z ich implementacją, dalsze kierunki prac związane z ich wdrażaniem i harmonizacją, a także kroki niezbędne, by odpowiednio przygotować się do pracy w nowym bibliograficznym uniwersum.

Pierwszy z charakteryzowanych modeli, to opracowany w zgodzie z interpunkcją ISBD i składnią RDF, model Resource Description and Access (RDA) (zob. babin.bn.org.pl/?p=2731), zastępujący drugie wydanie angloamerykańskich zasad katalogowania (AACR2). Ma on zapewnić globalną, sieciową dostępność i wymianę rekordów katalogowych bibliotek i innych instytucji kultury, m.in. dzięki wzorowanemu na FRBR rozbiciu opisu bibliograficznego na fundamentalne jednostki dzieła, realizacji, materializacji i egzemplarza, i określeniu „funkcjonalnych wymagań” opisu dla wszystkich typów zasobów, niezależnie od ich formy. Ponieważ prowadzone przez wiele bibliotek testy tego schematu wykazały, że jego wprowadzanie nie przyniesie zakładanych efektów, jeśli formatem zapisu danych bibliograficznych pozostanie niedostosowany do wymogów sieci MARC, duże nadzieje pokładane są w kolejnym z omawianych projektów – BIBFRAME, realizowanym na zlecenie Biblioteki Kongresu przez firmę Zepheira i mającym na celu przełożenie formatu MARC21 na infrastrukturę Linked Data.

BIBFRAME bazuje na modelu RDF wykorzystującym formaty wymiany danych takie jak XML, Turtle czy JavaScript Object Notation (JSON), by umożliwić przechowywanie i przekazywanie danych w sieci www oraz zapewnić ich kompatybilność z sieciowymi protokołami . Choć nie jest on całkowicie zgodny ze strukturą FRBR, zasoby w BIBFRAME można z powodzeniem przypisać do jednostek FRBR (por. babin.bn.org.pl/?p=4279). Obecnie, Biblioteka Kongresu współpracuje m.in. z Biblioteką Brytyjską, Niemiecką Biblioteką Narodową, OCLC i Narodową Biblioteką Medyczną (National Library of Medicine) przy testowaniu implementacji tych nowych ram opisu bibliograficznego, udostępnia też narzędzia konwersji rekordów MARC na model BIBFRAME. Ze względu na niedostosowanie dużej części bibliotecznych systemów do wspierania składni BIBFRAME i RDF, przekład istniejących zasobów MARC21 na ten format może zająć jeszcze wiele czasu. W międzyczasie, biblioteki zainteresowane rozwojem tej inicjatywy mogą wpierać ją uczestnicząc w zapoczątkowanym w 2014 r. projekcie LibHub, mającym na celu publikację jak największej liczby rekordów bibliotecznych w formacie BIBFRAME w sieci www.

Od kilku lat, pod nadzorem IFLA, trwają też prace nad połączeniem modeli FRBR, FRAD i FRSAD we wspólny schemat, zachowujący podstawową strukturę FRBR, a jednocześnie konsolidujący i definiujący precyzyjniej rodzaje jednostek i zadań użytkowników (pełny raport projektu opublikowano w lutym 2016 r.). Oczekuje się, że po przyjęciu ujednoliconego modelu – FRBR-LRM (zob. babin.bn.org.pl/?p=3586), ponownej rewizji i zmianom ulegną zasady RDA. Konieczne będzie również przystosowanie środowiska BIBFRAME do rejestracji danych zgodnych zarówno z zasadami FRBR-LRM jak i RDA.

Bibliotekarzom chcącym przygotować się odpowiednio do funkcjonowania w nowym i podlegającym ciągłym zmianom świecie metadanych bibliotecznych, autorka radzi, by w pierwszej kolejności przestali myśleć w kategoriach rekordów bibliograficznych, a zaczęli w kategoriach danych bibliograficznych, widocznych dla sieciowych wyszukiwarek i możliwych do wykorzystywania w różnych bazach danych i na różnych platformach, niezależnie od formatu. Zaleca również gotowość do dzielenia się pracą nad tworzeniem metadanych z dostawcami, wydawcami i innymi stronami. Po drugie, wskazuje na potrzebę posiadania choćby podstawowej wiedzy o Linked Data, trójkach RDF, RDF/XML i innych formatach wymiany danych oraz podstawowych aplikacjach sieci semantycznej, co pozwoliłoby na konstruktywną i bardziej owocną współpracę z informatykami i twórcami oprogramowania bibliotecznego. Po trzecie, postuluje nakłanianie dostawców systemów bibliotecznych do rozwijania nowych, kompatybilnych ze standardami Sieci Semantycznej produktów dla bibliotek. Zwraca przy tym uwagę, że część firm z tego sektora, takich jak Syrsi-Dynix i Innovative Interfaces rozpoczęła już w 2015 r. współpracę z Zepheira w ramach programu LibHub, by stworzyć narzędzia do tworzenia rekordów bibliotecznych w formatach Linked Data i dzielenia się nimi w sieci www, jednak bez pełnego zaangażowania środowiska bibliotek na świecie na rzecz powszechnego przyjęcia BIBFRAME lub innego standardu, na efekty ich działań i pełne wykorzystanie potencjału Linked Data i Sieci Semantycznej trzeba będzie poczekać wiele lat.