Babin

Wydarzenia z ostatnich miesięcy, związane z ujawnieniem szczegółów międzynarodowego porozumienia ACTA (umowy handlowej dotyczącej zwalczania obrotu towarami podrabianymi) oraz z przedłożeniem amerykańskiemu Kongresowi projektów ustaw SOPA (przeciw piractwu w sieci) i PIPA (ochrona własności intelektualnej), zmuszają, by przyjrzeć się bliżej tym aktom prawnym oraz protestom społecznym, które wywołały próby ich wprowadzenia. Autor rozpoczyna swoje omówienie od kontrowersyjnych amerykańskich projektów SOPA i PIPA.

Dostępność nowych, cyfrowych technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) oferuje użytkownikom wiele możliwości rozwijania wolnej kultury (L.Lessig, 2004), przekraczającej prawa wolnego rynku. Popularna na całym świecie praktyka wymiany, dystrybucji i konsumpcji dóbr intelektualnych i kulturowych bez pozwolenia właścicieli praw określana jest negatywnym terminem piractwa, a przemysł rozrywkowy i koncerny z branży ICT postrzegają to zjawisko jako problem o wielu wymiarach: ekonomicznym, społecznym, kulturowym, etycznym i politycznym, oraz główne zagrożenie, usiłując walczyć z nim za pomocą coraz bardziej restrykcyjnej polityki ochrony praw własności intelektualnej (PWI). Wprowadzanie, pod naciskiem lobby producentów i właścicieli praw, kolejnych rozwiązań mających ograniczyć skalę piractwa budzi coraz więcej kontrowersji i sprzeciwów (vide spór o ACTA). W artykule dokonano przeglądu krytycznych podejść wobec PWI (por. BABIN 2009/3/180), zarówno w kontekście dyskursywnym, jak i materialnym; przeanalizowano też teoretyczne aspekty piractwa konceptualizując je w relacji do neoliberalnej ideologii.

ARROW (The Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works) to współfinansowany przez Komisję Europejską projekt konsorcjum europejskich bibliotek narodowych, wydawców, organizacji zbiorowego zarządzania oraz ogólnoeuropejskich i krajowych stowarzyszeń reprezentujących twórców, mający wspierać promowane przez UE programy masowej digitalizacji i powszechnego dostępu do zasobów europejskich instytucji kultury i nauki, a w szczególności projekt Europejskiej Biblioteki Cyfrowej (Europeana). Jego pierwszą fazę rozpoczętą w 2008 r., poświęcono opracowywaniu metod identyfikacji posiadaczy praw autorskich, rodzaju tych praw oraz statusu dzieł (osierocone (orphan work), dostępne na rynku (in print) i poza obiegiem komercyjnym (out of print)) oraz ulepszenia współoperatywności źródeł informacji o prawach. Efektem tych prac jest zautomatyzowany system zarządzania rozproszoną informacją o prawach, dostosowany do wymogów bibliotek cyfrowych i możliwy do zaadaptowaniania także w innych kontekstach.

Zreferowano powstanie i rozwój inicjatywy Wydziału Nauki o Informacji Uniwersytetu Curtin (Australia), mającej na celu stworzenie sieci online pn. RIC – Researching the Information Commons, skupiającej naukowców zainteresowanych badaniem różnych aspektów tzw. wspólnot informacyjnych (information commons) (IC), rozumianych nie tylko jako tworzone w bibliotekach na całym świecie, publicznie dostępne centra zintegrowanych usług i przestrzeni informacyjno-edukacyjnych (zob. BABIN 2010/1/46, BABIN 2010/3/185), ale także w szerszym ujęciu – problematyki wspólnego wykorzystywania i zarządzania dobrami publicznymi (w tym dobrami kultury i dorobkiem naukowym i intelektualnym) oraz wartości współpracy w tym zakresie. Dla potrzeb tej społeczności badawczej uruchomiono stronę internetową RIC: infocommons.curtin.edu.au

Na 7 konferencji sygnatariuszy Deklaracji Berlińskiej w Paryżu w 2009 r., promującej idee wolnego, elektronicznego dostępu do informacji, kwestii swobodnego wykorzystywania metadanych i rekordów katalogowych nadano taki sam priorytet jak literaturze akademickiej. Otwarty model reprezentacji danych w Internecie jest też propagowany przez bibliotecznych członków Konsorcjum W3C i powołany specjalnie w tym celu zespół Library Linked Data Incubator Group. Mimo że materiały biblioteczne są opracowywane i katalogowane przez organizacje sektora publicznego, a bibliotekarze są jednym z aktywniejszych środowisk promujących idee open access, opisy bibliograficzne nie są jednak dostępne dla wszystkich bezpłatnie i bez ograniczeń.