Babin

Omówiono rozszerzony w 2012 r. program nauczania przedmiotu „design biblioteczny” (czyli projektowanie form użytkowych dla bibliotek) realizowany w Petersburskim Technikum Technologii Bibliotecznych i Informacyjnych oraz jego wpływ na rozwój aktywności twórczej i kreatywności młodzieży. Celem kursu jest przekazanie uczniom wiedzy z zakresu projektowania i techniki komputerowej, która pozwoli im na realizację własnych twórczych pomysłów i stosowanie nowatorskich rozwiązań plastycznych.

Biblioteki publiczne pojawiły się w Wielkiej Brytanii w połowie XIX w. i wkrótce stały się ważnym i rozpoznawalnym elementem zarówno tkanki miejskiej jak i przestrzeni społeczno-kulturowej oraz, w zamierzeniu, narzędziem mającym pomóc w realizacji dążeń do społecznego i materialnego postępu. Architekturę tych instytucji, tak jak innego typu budowli, można traktować jako wyznacznik aspiracji, potrzeb i wartości społeczeństwa danej epoki; a zmiany ich designu – jako odzwierciedlenie transformacji, jakim podlegały cele i zadania ruchu bibliotecznego oraz zachodzących zmian społecznych. Powstałe w różnych okresach biblioteki, podobnie jak książki, które się w nich przechowuje, można więc „odczytywać” próbując definiować i dyskutować ich znaczenie. W artykule przeanalizowano rozwój i symbolikę form brytyjskich budynków bibliotecznych od czasów sprzed I wojny światowej (biblioteka jako miejski obiekt) do ery uniwersalnej biblioteki cyfrowej (koegzystencja przestrzeni wirtualnej i fizycznej), omawiając typowe dla architektury poszczególnych epok cechy oraz zależności między strukturą architektoniczną a zmieniającą się misją i funkcją bibliotek, w kontekście intelektualnego i politycznego klimatu każdej z omawianych epok.

Instytucje kultury, takie jak filharmonie, sale koncertowe, muzea czy galerie sztuki zaczęły być traktowane od lat 80. ubiegłego wieku jako część strategii gospodarczej mającej na celu tworzenie pozytywnego wizerunku miasta i zakładającej, że ośrodki te są mechanizmem przyciągającym inne inwestycje i napędzającym tym samym miejską gospodarkę, przyczyniają się więc do ożywienia i rewitalizacji dzielnic, w których są ulokowane. Nieodłączną część miejskiego krajobrazu i potencjalny element tej strategii stanowią również biblioteki. W artykule, prezentującym wyniki zrealizowanego przez autorów w 2011 r. projektu badawczego pn. „Biblioteki publiczne w rozwoju miasta – doświadczenia, kreatywność i innowacje” omówiono wkład tych placówek w ożywienie i kształtowanie przestrzeni miejskiej, zgodnie z modelem culture-led urban regeneration (CLUR), czyli rewitalizacji opartej na kulturze jako narzędziu odnowy miast i ich społeczności.

Bibliotekę w Planie nad rzeką Lužnice założono w 1923 roku, a w 1977 r. potwierdzono jej status biblioteki publicznej. Zmieniała ona kilkakrotnie swoją lokalizację, aż w 1997 r. przyznano jej miejsce w nowo zbudowanym ratuszu – została umieszczona na drugim piętrze, pod dachem, w pomieszczeniu ze skośnymi ścianami. W przyznanym lokalu nie zmieściła się cała biblioteka, więc ulokowano tam dział dla dorosłych, a dziecięcy przeniesiono do szkoły podstawowej. Każdy z działów był otwarty przez 2 dni w tygodniu. Sytuacja taka była niedogodna dla bibliotekarzy i czytelników, więc po 14 latach władze zdecydowały się ją zmienić. W artykule zreferowano przebieg realizacji projekt adaptacji dodatkowych pomieszczeń ratusza na cele biblioteczne.

W artykule przedstawiono opracowaną przez autorów w 2010 r., na zlecenie powołanej przez duńskie władze Komisji ds. Bibliotek Publicznych w Społeczeństwie Wiedzy, nową koncepcję biblioteki publicznej (BP) i jej społecznej roli; omówiono też, w jaki sposób wykorzystuje się ją w państwach skandynawskich do rozwoju nowoczesnych usług bibliotecznych. W modelu tym za punkt wyjścia przyjęto 4 różne cele działalności BP, a jego elementami są 4 różne przestrzenie odnoszące się do zasobów biblioteki.

Dominujące tendencje we współczesnym budownictwie i architekturze oraz projektach renowacji bibliotek to tworzenie stref grupowej nauki i pracy, miejsc pozwalających na korzystanie z najnowszych, multimedialnych technologii, przestrzeni stymulujących współpracę i społeczne interakcje, zapewniających wspólny relaks (kawiarenki, zakątki wypoczynkowe, księgarnie itp.) i możliwość partycypacji w różnego typu wydarzeniach (sale prezentacyjne, wystawowe i in). Autor analizuje te typowe elementy i uwarunkowania wizerunku nowoczesnych bibliotek, konfrontując je ze starą tradycją biblioteczną, zgodnie z którą instytucje te postrzegano jako świątynie ciszy, miejsca skupienia, indywidualnej lektury i refleksji oraz ucieczki od gwaru i tłumów.

Projekty adaptowania starych, opuszczonych budynków na potrzeby bibliotek realizowane są na całym świecie i zyskują coraz większą popularność. W ich ramach, nowe role i funkcje nadaje się wielu różnego typu obiektom, takim jak stare silosy na zboże, poczty, koszary, dworce czy stajnie. Przekształcanie budynków, które uprzednio służyły zupełnie innym celom, na biblioteki jest przykładem recyklingu – jednego z aspektów koncepcji zrównoważonego rozwoju i jest jedną z metod na redukcję „ekologicznego śladu” bibliotek. Daje też możliwość wprowadzenia do bibliotecznego planowania kwestii związanych z ochroną środowiska oraz racjonalnym, efektywnym i pozwalającym na oszczędności wykorzystaniem dostępnych zasobów. Projekty transformacji i adaptacji, poza uwzględnianiem „zielonych” elementów takich jak ochrona i minimalizacja zużycia wody, wykorzystanie materiałów odnawialnych bądź z odzysku, czy oszczędność energii, różnią się jednak znacząco od planowania ekologicznej biblioteki w zupełnie nowym budynku. W artykule przedstawiono przykłady najlepszych realizacji tego typu z Niemiec i innych krajów Europy oraz wyzwania, z jakimi musieli się zmierzyć ich twórcy, przybliżono też zalety zrównoważonego myślenia w odniesieniu do ochrony dziedzictwa przyrodniczego, kulturowego i historycznego oraz możliwą rolę bibliotek w promocji takiego podejścia.

Ze względu na postępujące od kilku lat redukcje budżetów bibliotek, rosnącą popularność e-książek i szybkie zmiany modeli dostarczania i udostępniania informacji i multimediów, projektowanie budynków bibliotecznych jest dużym wyzwaniem, gdyż wraz z tempem tych transformacji dezaktualizują się równie szybko plany modernizacji czy budowy bibliotek, a stare metody obliczania przestrzeni potrzebnej na książkowe regały, miejsca w czytelniach czy terminale komputerowe stają się nieprzydatne. Autor – szef biura projektowego i członek ALA opisuje najnowsze trendy związane z budownictwem bibliotecznym, przedstawia też kilka przykładów nowatorskich projektów bibliotek zrealizowanych przez jego pracownię w Stanach Zjednoczonych.

Projektowanie przestrzeni bibliotek, ich ocena jako miejsca (por. BABIN 2006/2/83, BABIN 2008/3/171, babin.bn.org.pl/?p=730) oraz ewaluacja potrzeb użytkowników to bardzo popularne tematy w piśmiennictwie z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Określenie najlepszego sposobu pozyskiwania informacji o ich zachowaniu bywa jednak wyzwaniem. Metody ilościowe umożliwiają zdobycie danych liczbowych nt. działań podejmowanych przez klientów bibliotek, jakościowe – uzyskanie prywatnych opinii, odczuć i indywidualnych ocen użytkowników, informacje te są jednak niemierzalne. W artykule omówiono wyniki badania, w ramach którego sprawdzano, czy wyniki ilościowej obserwacji użytkowników oraz jakościowej analizy ich oczekiwań będą się znacząco różniły, czy uzupełniały i czy można na ich podstawie stworzyć pełny obraz potrzeb studentów i kadry naukowej i dostosować do nich odpowiednio pomieszczenia biblioteki akademickiej w celu poprawy komfortu jej użytkowania.

Firmy i koncerny w Stanach Zjednoczonych, na skutek fuzji, bankructwa czy spadku popytu na dany rodzaj towarów, rezygnują coraz częściej z prowadzenia wielkopowierzchniowych magazynów i centrów handlowych, określanych mianem big box (przeważnie 5 – 20 tys. m. kw. powierzchni). Biblioteki, zamiast budować od fundamentów nowe siedziby, mogą prowadzić renowację i dostosowywać do potrzeb czytelników opuszczone budynki tego typu, których są w tym kraju tysiące. W artykule omówiono zalety i wady takiego rozwiązania oraz najważniejsze zmiany, jakich należy dokonać podejmując się realizacji takiego projektu. Przedstawiono też kilka przykładów udanych adaptacji pomieszczeń magazynowych na użytek bibliotek.