Babin

Istotnym elementem oferty współczesnych bibliotek akademickich jest udostępnianie najnowszych technologii oraz różnego typu miejsc do nauki i pracy umysłowej, mających wspierać różne wzory i modele uczenia się oraz nowe techniki dydaktyczne wprowadzane w szkolnictwie wyższym. Mimo że coraz więcej placówek tego typu odchodzi od stereotypowego projektowania i organizacji przestrzeni bibliotecznej na rzecz idei one stop shop, czyli tworzenia wielofunkcyjnych ośrodków informacyjnych, wielu studentów nadal chętniej uczy się w nieformalnym otoczeniu takim jak kawiarnie, niż w bibliotekach. W artykule przeanalizowano możliwe przyczyny i środowiskowe determinanty takiego stanu rzeczy, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu oraz badania sprawdzającego wykorzystanie 3 typów nieformalnych przestrzeni edukacyjnych na Uniwersytecie Sheffield (Wielka Brytania): tzw. Galerii i dwóch kawiarni znajdujących się w użytkowych obiektach kampusu.

Galeria to otwarta przestrzeń zajmująca część piętra budynku zrzeszenia studentów, zlokalizowana w pobliżu punktów gastronomicznych i reprograficznych, wyposażona w wygodne fotele, stoliki, komputery i bezpłatną sieć Wi-Fi. Coffe Revolution to publiczna kawiarnia położona w tym samym obiekcie, również z bezprzewodowym dostępem do Internetu. The Information Commons Cafe mieści się w czynnym przez cały rok, 24 godziny na dobę, budynku Information Commons (zob. [1], [2]) i jest dostępna jedynie dla pracowników i studentów uczelni; jej goście mają do dyspozycji stanowiska komputerowe i Wi-Fi. Dane do analizy zebrano na podstawie przeprowadzonych ankiet (174 odpowiedzi), obserwacji oraz wywiadów. Badano czasowe wzory wykorzystania tych obiektów w celach nauki i czynniki wpływające na ich użytkowanie przez studentów. Ustalono, że w nieformalnych przestrzeniach uczy się 38% respondentów, z czego 39% przebywa w nich w tym celu mniej niż godzinę, 26% – ponad 4 godziny. Z obserwacji wynika, że najpopularniejszym miejscem jest Galeria – niektórzy studenci spędzają w niej całe przedpołudnia, przy tym samym zazwyczaj stoliku, gdzie spotykają się ze znajomymi i przygotowują wspólnie do zajęć. Miejsce to jest też stosunkowo najczęściej (40% odwiedzających bywa w nim przynajmniej raz w tygodniu) i najdłużej wykorzystywane (wiele osób spędza tam ponad 4 godziny, podczas gdy w kawiarniach studenci przebywają zazwyczaj mniej niż godzinę, często zabierając zakupione napoje ze sobą i spożywając je gdzie indziej). Najwięcej osób pojawia się w badanych strefach rankami, czytając przy kawie książki i robiąc notatki; najczęściej wybierane są stoliki w ustronnych, cichych lokalizacjach. Mimo, że wszystkie 3 obiekty zapewniają podobne warunki w zakresie dostępu do technologii, preferowanym przez studentów punktem do nauki jest miejsce o najbardziej przytulnym, zapewniającym poczucie prywatności wystroju.

Za najważniejszy powód wykorzystywania nieformalnych przestrzeni w celu uczenia się studenci uznali panującą w nich swobodną atmosferę (spokój, relaksująca muzyka, brak sztywnych reguł zachowania się); wskazywano też, że pobyt w nich jest mniej stresujący niż w bibliotekach i pozwala osiągnąć często lepsze efekty uczenia się. Wśród innych zalet tych miejsc wymieniano wygodę, komfort, możliwość socjalizacji i wyboru własnego „terytorium”, brak narzucanych reguł, swobodę ustawiania stołów i krzeseł wg własnych potrzeb, atmosferę tworzoną dzięki obecności innych ludzi i bodźce sensoryczne (przyjazne oświetlenie, umeblowanie, kolorystyka itp.). Jednocześnie, elementy takie jak muzyka i obecność innych osób zaliczano też do czynników najbardziej rozpraszających. W czasie obserwacji nie potwierdzono rzekomo wysokiego stopnia wykorzystania wśród studentów mobilnych urządzeń – uczący się w 3 badanych strefach mieli przy sobie znacznie częściej książki i papierowe notatniki niż laptopy czy tablety.

Aby zwrócić uwagę bibliotekarzy na rolę atmosfery jako czynnika wpływającego na wybór miejsca do nauki i pomóc im w tworzeniu przyjaznych i atrakcyjnych dla użytkowników przestrzeni, zaproponowano w tekście model Zengagement (zaangażowania w stylu zen), mającego ilustrować jak czynniki środowiskowe (zapachy, widoki, wystrój, dobiegające hałasy, ruch ludzi) kształtują zarówno pozytywne, jak i negatywne doświadczenia i percepcje studentów.