Babin

Alberto Manguel, dyrektor Biblioteki Narodowej Argentyny, znany jest nie tylko jako uczeń i przewodnik Jorge Luisa Borgesa (w ostatnich latach życia Borges był niewidomy), ale również jako twórczy kontynuator jego koncepcji biblioteki jako wszechświata. Podobnie jak Borges zakłada, że książka nie jest bytem samoistnym, ale relacją, osią nieskończenie wielu powiązań. Światową sławę przyniósł Manguelowi m.in. cykl esejów „Biblioteki w nocy”, w którym w sposób emocjonalny prezentuje cywilizacyjną misję książek i biblioteki, niezależnie od czasu i przestrzeni w jakich funkcjonowały. Jego dzieło zainspirowało twórców wirtualnej wystawy zorganizowanej pod tym samym tytułem co książka w 2015 r., z okazji 10-lecia powstania Biblioteki i Archiwum Narodowego Québecu. Wykonania tego przedsięwzięcia podjął się znany reżyser Robert Lapage i jego firma Ex Machina. Wystawa ta w maju 2017 roku była powtórnie eksponowana w Bibliotece Narodowej Francji w Paryżu.

Widzom zapewniono specjalne zestawy sprzętu umożliwiającego odbiór rzeczywistości wirtualnej (VR) oraz fotele obrotowe pozwalające w pełni korzystać z technologii 3D VR dotąd wykorzystywanej tylko w grach wirtualnych. Dzięki temu goście mogli „naocznie” poznać 10 sławnych bibliotek z różnych epok i kontynentów – rzeczywistych oraz wyobrażonych i mitycznych, jak Biblioteka Aleksandryjska i biblioteka z pokładu Nautilusa z 20 000 mil podmorskiej podróży Juliusza Verne’a. Artykuł zawiera tekst przemówienia Alberto Manguela wprowadzający do konferencji z 2015 r., powiązanej z otwarciem wystawy zainicjowanej jego książką. Nie mamy do czynienia z tekstem stricte naukowym lecz z esejem, w którym biblioteka jest postrzegana przez emocje czytelnika (nastrój tajemniczości, opalizujące światło, zapach starych tomów, ciche dźwięki, troska i wszechwiedza bibliotekarzy, ale też niecierpliwe czekanie na książkę) lub traktowana jako wszechświat nieograniczony czasem i przestrzenią; przy czym chodzi o każdą bibliotekę, tak publiczną jak prywatną.

Rozważania osadzono silnie w osobistych doświadczeniach i uczuciach autora. Swoją prywatną bibliotekę, gdy przestała się mieścić w mieszkaniu, Manguel przeniósł w 2000 roku do XV-wiecznej stodoły na wsi francuskiej. W pierwszej części artykułu odwołuje się do emocji i refleksji związanych z jej zapakowywaniem i rozpakowywaniem tj. tworzeniem nowego porządku i kontekstu dla dzieł oraz wspomnień i uczuć związanych powstawaniem, lekturą czy sposobem pozyskania przez niego poszczególnych tytułów. Dalsze rozważania stanowią rodzaj podróży w czasie i przestrzeni – od platońskiego ideału biblioteki i koncepcji Biblioteki Aleksandryjskiej do wizji nowoczesnej biblioteki cyfrowej. Według Manguela, zniszczenie książek, choć jest tragedią, nie jest ich unicestwieniem, gdyż pozostawiają na zawsze ślad w umysłach i kulturze. Bibliotekę Aleksandryjską postrzega jako archetyp wszystkich bibliotek. Pełni ona rolę symboliczną – dla Ptolemeuszy stała się symbolem ich mocy, dla całego społeczeństwa miejscem sakralnym, gdzie ludzie mogą uczestniczyć w procesie definiowanym przez Hannah Arendt jako kultura. Manguela martwi malejąca w XXI wieku liczba bibliotek i coraz mniejsza ranga kultury. Zauważa, że biblioteki zmieniają się z przybytku książki w miejsce wypoczynku i dostępu do internetu. Podkreśla, że choć zmienia się format dokumentów, bibliotekarz pozostaje nadal przewodnikiem pomagającym użytkownikom w doborze i zrozumieniu treści książek. W zakończeniu przypomina biblioteki, które zniszczono w czasie wojen XX i XXI wieku.