Babin

Pojawienie się nowych mediów traktowane jest z jednej strony jako zagrożenie dla bibliotek, przemysłu wydawniczego i książek, z drugiej strony – jako szansa dla ich rozwoju, gdyż technologie informacyjne mogą być skutecznym narzędziem promocji czytelnictwa. Jedną z platform ułatwiających jego popularyzację są serwisy społecznościowe zrzeszające miłośników książek (ang. book social media – BSM) i funkcjonujące na wzór innych, tematycznych sieci społecznościowych online. Są one popularne zarówno wśród czytelników, jak i wydawców, integruje się je również z serwisami bibliotecznymi, m.in. katalogami online i wykorzystuje do komunikacji z użytkownikami. Znajomość ich struktury i funkcjonalności może pomóc w ocenie zalet i zagrożeń związanych z ich użytkowaniem oraz przyszłych trendów w tym zakresie. W artykule omówiono wyniki badania, którego celem było precyzyjne określenie kryteriów i strukturalnych wskaźników ewaluacji takich stron i stworzenie rankingu najlepszych z nich.

Stały wzrost zainteresowania zasobami cyfrowymi i olbrzymia popularność komercyjnych, sieciowych wyszukiwarek oraz oczekiwania użytkowników związane z intuicyjnym i szybkim pozyskiwaniem, jednym kliknięciem, trafnych wyników i pełnotekstowych dokumentów z różnych platform, wymusiły na bibliotekach akademickich poszukiwanie rozwiązań dla ograniczeń tradycyjnych OPAC i baz danych. Coraz więcej tych instytucji zaczęło w związku z tym inwestować w rozwój cyfrowych kolekcji oraz w systemy wyszukiwawcze następnej generacji, ułatwiające dostęp do źródeł elektronicznych i upraszczające proces wyszukiwania. Biblioteki Uniwersytetu Houston (BUH) przyjęły podobną strategię, rozbudowując zbiory materiałów elektronicznych i eksperymentując w ciągu ostatniej dekady z różnymi systemami wyszukiwawczymi, w tym z oprogramowaniem o otwartym kodzie źródłowym, multiwyszukiwarką i systemami bazującymi na indeksach. W artykule opisano doświadczenia uczelni związane z implementacją tych produktów, powody podjęcia decyzji o ich wdrożeniu oraz wnioski zebrane w trakcie poszukiwań systemu odpowiadającego w największym stopniu potrzebom studentów, bibliotekarzy i pracowników uczelni.

Dostawcy usług publicznych w wielu krajach Europy muszą radzić sobie z silną presją dotyczącą optymalizacji działań i ograniczania budżetów zasilanych z pieniędzy podatników, przy czym społeczne znaczenie instytucji kultury i nauki oceniane jest często na tle służb takich jak opieka zdrowotna czy społeczna, transport publiczny czy wymogi bezpieczeństwa związane z bieżącą sytuacją polityczną. Przy takich porównaniach, dostawcy usług kulturalnych i informacyjnych stawiani są zawsze na ostatnim miejscu, a brak skutecznej reakcji dyrekcji instytucji kultury, w tym bibliotek, na oczekiwania związane ze zwiększaniem efektywności skutkuje zazwyczaj ograniczaniem części serwisów i spadkiem ich jakości lub zamykaniem niektórych placówek. Według autorów, konieczne jest więc prowadzenie pomiarów wartości usług i gromadzenie możliwie pełnych i precyzyjnych informacji dotyczących ich użyteczności. W ostatnich latach wartość bibliotek publicznych mierzono zwykle przy użyciu metody wyceny warunkowej, pozwalającej na odkrycie preferencji użytkowników. W podejściu tym rzadko sprawdzano wartość poszczególnych usług, koncentrując się na całokształcie działalności, mimo że ogólna ocena biblioteki nie pozwala na identyfikację konkretnych potrzeb w sferze zarządzania. W artykule skupiono się więc na ewaluacji najważniejszej i najdroższej z usług bibliotecznych – wypożyczeń książek i określeniu zwrotu z inwestycji dla indywidualnych transakcji, przy użyciu metody WTP (ang. willingness to pay) oraz na analizie czynników społeczno-ekonomicznych mogących wpływać na wartości WTP i wybory użytkowników w sytuacji, gdy uzyskanie w bibliotece poszukiwanego tytułu byłoby niemożliwe.

Wraz ze wzrostem liczby publikacji naukowych, ocena jakości dorobku naukowego (artykułów, książek i raportów badawczych) staje się coraz bardziej złożonym zadaniem. Choć, w praktyce, jego podstawową wartość oceniają komisje i eksperci mający odpowiednią wiedzę dziedzinową i kompetencje, ewaluacja ekspercka może nie obejmować w pełni różnych wymiarów jakości produkcji badawczej, autorka wskazuje więc na konieczność opracowania metodyki opiniowania poziomu i wyników badań opartej na wielu różnych miernikach, uwzględniających więcej aspektów jakości, zwłaszcza po opublikowaniu badań. W artykule zaprezentowano nowy model oceny publikacji naukowych uwzględniający, poza recenzjami specjalistów z branży i analizą cytowań, dodatkowe, obiektywne mierniki jakości, takie m.in. jak wpływ edukacyjny (przydatność pracy jako lektury obowiązkowej dla studentów) i oddziaływanie w ramach współpracy naukowej (liczba współtworzonych z innymi autorami prac naukowych na poziomie krajowym i międzynarodowym), oraz biorący pod uwagę wagę każdego z używanych wskaźników.

Dostępne na rynku zintegrowane systemy zarządzania biblioteką (integrated library management systems – ILMS), różnią się między sobą pod względem skalowalności, kompatybilności z różnymi systemami operacyjnymi, wsparcia dla różnych formatów rekordów bibliograficznych i współoperatywności. Czynniki te mogą zależeć od formuły rozwoju danego oprogramowania (czy jest to produkt własnościowy czy udostępniany na otwartej licencji), z kolei wybór ILMS – wpływać znacząco na wyniki biblioteki w różnych obszarach działalności. Aby ułatwić bibliotekarzom związane z tym decyzje, w artykule przeanalizowano i porównano różne cechy i funkcje czterech popularnych, otwartych oraz komercyjnych ILMS, wykorzystując do ewaluacji specjalnie opracowaną listę kontrolną i klasyfikując badane oprogramowanie na podstawie wyników uzyskanych w poszczególnych kategoriach oceny.

Ze względu na złożone zmiany zachodzące w środowisku bibliotecznym, rosnące wymagania w zakresie efektywności i transparentności stawiane organizacjom publicznym oraz coraz silniejszą konkurencję na rynku usług informacyjnych i edukacyjnych, na świecie powstaje coraz więcej inicjatyw mających na celu określenie kierunków i strategii rozwoju głównych obszarów aktywności bibliotek. Podobne działania, mające na celu jasne zdefiniowanie ról i zadań tych instytucji oraz określenie priorytetów zarządzania dla kadry kierowniczej podejmowane są także na Litwie. W artykule omówiono realizowany w tym państwie w latach 2011-2014 ogólnokrajowy projekt pn. LiBiTop (studium wykonalności optymalizacji sieci bibliotecznej), będący największym i jedynym opartym na dowodach przedsięwzięciem badawczym w skali kraju.

Ze względu na szybki wzrost liczby wszystkich typów zasobów informacyjnych udostępnianych przez biblioteki oraz ograniczone budżety tych instytucji, możliwości odpowiedniego, manualnego katalogowania wszystkich publikowanych materiałów są coraz mniej realistyczne, istotnym problemem dla całej społeczności bibliotecznej staje się więc opracowanie najbardziej efektywnych sposobów tworzenia rekordów bibliograficznych i zapewnienie tym samym użytkownikom szans na dotarcie do poszukiwanych materiałów. Jednym z obiecujących podejść do zarządzania rosnącą liczbą informacji jest wdrażanie półautomatycznych narzędzi tworzenia metadanych, czyli wykorzystywanie oprogramowania do produkcji rekordów metadanych pod większą lub mniejszą kontrolą ekspertów.

Środowisko biblioteczne w Korei Południowej przygotowuje się od ponad 5 lat do wdrożenia nowego standardu katalogowania i w okresie tym opublikowano wiele prac badawczych poświęconych analizie specyfiki RDA, porównaniu Koreańskich Zasad Katalogowania (KCR) z nowymi wytycznymi dla opisu dokumentów i organizacji treści oraz oraz identyfikacji koniecznych modyfikacji w KRC i zmian w rekordach bibliograficznych po wejściu w życie nowych przepisów. Stosunkowo niewiele uwagi poświęcono natomiast kwestii użyteczności RDA z punktu widzenia użytkownika, autorzy postanowili więc przeprowadzić eksperyment z zastosowaniem tego standardu do koreańskiego systemu bibliograficznego, by ocenić jego postrzegalną użyteczność dla odbiorców, w różnych kategoriach, takich jak efektywność i wydajność wyszukiwania czy komfort użytkowania.

Przydatność sieciowej infrastruktury edukacyjnej i cyfrowych repozytoriów zależy w dużej mierze od sposobu organizacji ich kolekcji, pozwalającego na skuteczne rozpowszechnianie, utrzymywanie i ochronę gromadzonych zasobów, a wykorzystanie technologii semantycznych i inteligentnych powiązań metadanych otwiera nowe możliwości w zakresie wyszukiwania i pozyskiwania treści w bibliotekach cyfrowych, zgodnie z ich znaczeniem i zadanym przez użytkownika kontekstem.
Pomiar efektywności tego procesu jest utrudniony ze względu na jego specyfikę i wymogi, więc aby ułatwić to zadanie autorzy zaprezentowali metodologię mającą umożliwić pragmatyczną ewaluację wyników semantycznego wyszukiwania w sieciowych repozytoriach, testując zgodnie z jej założeniami skuteczność opracowanej przez siebie, otwartej wtyczki semantycznego wyszukiwania dla Dspace – jednego z najpopularniejszych na świecie, darmowych systemów zarządzania treścią, udostępnianych na zasadach open source.

Tezaurusy to ustrukturyzowane słowniki kontrolowane i systemy organizacji wiedzy z określonych dyscyplin, mające ułatwiać wyszukiwanie informacji i wspierać efektywność jego zaawansowanych funkcji. Pełnią one istotne funkcje w systemach informacyjnych, a wraz z rozwojem inicjatyw sieci 3.0 i standardów reprezentacji informacji w interoperacyjnych formatach, tezaurusy zaczęto postrzegać jako wsparcie dla semantycznego wyszukiwania i innych serwisów o wartości dodanej. Nowe narzędzia do zarządzania tezaurusami umożliwiają nie tylko ich tworzenie, lecz również edycję, i wykorzystywanie do różnych zadań, jednak funkcjonalność dostępnych systemów tego typu i ich kompatybilność z rekomendacjami W3C różnią się znacząco. Aby ułatwić użytkownikom wybór odpowiedniego oprogramowania, w artykule zaproponowano ramy dla porównania tych instrumentów, czyli metodę ich systematycznej ewaluacji z perspektywy Sieci Semantycznej, omawiając przyjętą metodologię, listę elementów do oceny i zestaw danych wykorzystanych w ewaluacji. W badaniu uwzględniono otwarte, bezpłatne narzędzia, zwracając szczególną uwagę na kwestie funkcjonalności, interoperacyjności informacji i zgodności ze specyfikacją SKOS i składnią RDF.