Babin

Tworzenie typologii użytkowników bibliotek pomaga w rozumieniu różnic i podobieństw między poszczególnymi grupami odbiorców, jest też pomocne przy opracowywaniu programów bibliotecznych kierowanych do konkretnego adresata i ich dopasowywaniu do potrzeb i oczekiwań lokalnych społeczności. W ciągu ostatnich kilku dekad, sposoby postrzegania bibliotecznej klienteli w środowisku bibliotekarzy oraz metody gromadzenia i analizy danych na ich temat zmieniły się pod wieloma względami, m.in. w związku z rozwojem nowych technologii i pojawieniem się zaawansowanego oprogramowania statystycznego. Celem artykułu była identyfikacja, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu z lat 1980-2014 (publikacje wydane do maja 2014 r.), głównych podejść do klasyfikacji odbiorców usług bibliotecznych, a także przedyskutowanie ich specyfiki oraz mocnych i słabych stron leżących u ich podstaw teorii i założeń, zwłaszcza w kontekście bibliotek publicznych. Autor poświęca w nim szczególną uwagę wizerunkom i typom czytelników tworzonym przez samych bibliotekarzy, oraz ich porównaniu z wynikami zrealizowanego w 2014 r. duńskiego projektu poświęconego segmentacji użytkowników bibliotek z wykorzystaniem generowanych komputerowo klastrów.

W artykule porównano trzy naukowe bazy artykułów z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, dostępne poprzez EBSCOhost: Library, Information Science & Technology Abstracts (LISTA), Library Literature & Information Science Full Text (LLISFT) oraz Information Science & Technology Abstracts (ISTA). LISTA i ISTA to bazy abstraktów obejmujące materiały wydawane od lat 60. XX wieku, natomiast LLISFT pozwala na dostęp do pełnych tekstów z ponad 160 czasopism, jak również prac dyplomowych, materiałów konferencyjnych i in., ukazujących się od lat 80. Bazy te mają podobne interfejsy i właściwości: umożliwiają wyszukiwanie z użyciem operatorów Boole’a, według kategorii (autor, tytuł i in.) oraz pełnotekstowe, zawierają tezaurusy, pozwalają na personalizację kont użytkowników, zachowywanie i porządkowanie znalezionych artykułów oraz wyników wyszukiwania i in.

Augmented reality czyli rozszerzona rzeczywistość (RR) (por. babin.bn.org.pl/?p=2201) to jeden z trendów rozwoju technologii komputerowej bazujący na koncepcji wzbogacenia rzeczywistości fizycznej o warstwy informacji generowanej komputerowo, w czasie rzeczywistym, w różnej formie , np. tekstu, grafiki 3D lub multimediów. Omówiono możliwe elementy składowe systemu RR: urządzenia przenośne (komórki i tablety) z ekranem dotykowym, kamery wysokiej rozdzielczości, lokalizacja GPS, czujniki położenia i ruchu (akcelerometry i żyroskopy) oraz stały dostęp do sieci.

Kreatywne przestrzenie typu makerspace, hackerspace, czy fab lab (por. BABIN 2011/2/74) oraz powiązane z nimi koncepcje są obecnie bardzo popularnym tematem i przedmiotem wielu debat w środowisku północnoamerykańskich bibliotek. Jedną z technologii oferowanych w miejscach tego typu jest druk przestrzenny. Jeszcze 10 lat temu drukarki 3D były bardzo kosztownym rozwiązaniem dostępnym dla nielicznych, komercyjnych ośrodków badawczych, jednak dzięki wysiłkom ruchów open source i DIY, koszty oprogramowania i oraz samodzielnej budowy sprzętu 3D znacząco spadły umożliwiając małym firmom, szkołom, bibliotekom i osobom prywatnym korzystanie z tej technologii. Większość piśmiennictwa poświęconego eksperymentom z drukiem trójwymiarowym w bibliotekarstwie oraz modelom świadczenia takich usług poświęcona jest bibliotekom publicznym, autor postanowił więc zapełnić tę lukę, przedstawiając powody oraz proces implementacji usług przestrzennego drukowania i skanowania w bibliotece akademickiej (por. babin.bn.org.pl/?p=1852) , na przykładzie biblioteki im. E.P. Lovejoya Uniwersytetu Southern Illinois w Edwardsville (SIUE).

Kwalifikacje coraz bardziej przydatne w pracy współczesnych katalogerów, poza znajomością formatu MARC oraz zasad i standardów katalogowania, to umiejętności stosowania nowych schematów opisu zasobów oraz wiedza na temat możliwości ponownego wykorzystywania istniejących metadanych. Wg autorów, do przygotowania zawodowego zajmujących się katalogowaniem bibliotekarzy powinna zaliczać się również znajomość nowych technologii i narzędzi IT wykorzystywanych do organizacji i udostępniania informacji, w tym języków HTML, CSS, XML, XSLT oraz MARCXML. Doświadczenie w tej materii może być wykorzystane do eksperymentowania z metodami przekształcania jednych formatów zapisu danych na inne, przy użyciu różnego typu oprogramowania. W artykule omówiono, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, zmiany ról katalogerów i nowe wymagania pracodawców związane z pracą na ich stanowiskach oraz znaczenie metod pozwalających na transformacje i zapewnienie współoperatywności danych bibliotecznych. Przybliżono następnie zastosowanie eXtensible Stylesheet Language Transformations – przekształceń rozszerzalnego języka arkuszy stylów (XSLT) do przetwarzania, edycji, zmiany przeznaczenia i przeformatowywania metadanych.

NILDE – Network for Inter-Library Document Exchange (zob. BABIN 2009/1/74) to włoska sieć międzybibliotecznej wymiany dokumentów, stworzona w celu poprawy usług wypożyczeń międzybibliotecznych i zacieśnienia współpracy między bibliotekami we Włoszech. Oprogramowanie zarządzające w jej ramach wszystkimi procesami związanymi z realizacją zamówień i obiegiem dokumentów zostało opracowane przez Bibliotekę Bolońskiej Strefy Badawczej Krajowej Rady Naukowej (C.N.R.). Interfejs użytkownika udostępniono w 2005 r., a od 2006 r. NILDE działa jako ogólnokrajowy serwis online. Obecnie członkami sieci jest 830 różnego typu instytucji (głównie biblioteki szkół wyższych oraz szpitale i medyczne instytuty badawcze, instytucje publiczne, organizacje pożytku publicznego itp.), korzysta z niej również ponad 18 tys. zarejestrowanych, indywidualnych użytkowników. W artykule przybliżono korzyści dla bibliotek i ich klientów związane z korzystaniem z serwisu, architekturę i charakterystykę obecnej wersji oprogramowania NILDE 4.0, w tym funkcje i użyteczność modułu użytkownika, a następnie przedstawiono wyniki badań z lat 2011-2013, mających ocenić funkcjonalność i możliwości udoskonaleń tego systemu.

Article Exchange to nowy, globalny, elektroniczny serwis dostarczania i wymiany dokumentów oferowany przez OCLC i zapewniający jedną, bezpieczną lokalizację, w której biblioteki z całego świata mogą umieszczać zamówione artykuły i rozdziały książek, i z której użytkownicy mogą pobierać dokumenty przygotowane dla nich w ramach cyfrowych wypożyczeń międzybibliotecznych. Autorka opisuje szczegółowo jego rozwój, zakres wykorzystania, zasady działania i użytkowania, ich zgodność z warunkami umów licencyjnych i przepisami prawa autorskiego w różnych krajach.

Artykuł, bazujący na prezentacji przedstawionej przez autora na konferencji ODOK 2010, poświęcono omówieniu badań nad wprowadzaniem modelu Linked Data i Sieci Semantycznej na platformie Europeana. Przedstawiono w nim rozwój i założenia tego projektu, jego planowaną architekturę informacyjną oraz zagadnienia związane z implementacją funkcji wyszukiwania semantycznego, opisując na konkretnych przykładach przyjęty model danych, ich semantyczną warstwę, prototyp semantycznego wyszukiwania oraz kwestie związane z interoperacyjnością i Linked Open Data.

W artykule omówiono wyniki przeglądu fachowego piśmiennictwa poświęconego cechom osobowym, tradycyjnym kwalifikacjom zawodowym oraz dodatkowym umiejętnościom, głównie związanym z rozwojem technologii informacyjnych, wymaganym od pracowników bibliotek dziecięcych i młodzieżowych w erze cyfrowej. Przybliżono również wytyczne ALA dotyczące przygotowania i predyspozycji bibliotekarzy pracujących z dziećmi i młodzieżą, sporządzając na tej podstawie listę pożądanych kompetencji. Następnie, przedstawiono wnioski z ankiet przeprowadzonych w ramach weryfikacji wśród 9 bibliotekarzy pracujących w działach dziecięcym i młodzieżowym Biblioteki Aleksandryjskiej, pytając ich czy wymieniane w literaturze przedmiotu kompetencje są istotne, nieistotne lub też ważne ale nieprzydatne w ich pracy z dziećmi i młodzieżą.

Biblioteki poszukują alternatywy dla formatu MARC, a jedną z rozważanych, przełomowych innowacji w katalogowaniu jest model Linked Data. Niektóre środowiska bibliotekarskie przygotowują się do wdrożenia tej technologii jako następcy MARC. Linked Data (powiązane dane) to nowa, w pełni internetowa technologia i koncepcja prezentacji danych w środowisku sieciowym, zapewniająca nowatorskie możliwości dostępu do informacji oraz pozwalająca bibliotekom na tworzenie globalnej sieci zasobów powiązanych danych.