Babin

Jakościowa analiza sposobu korzystania z mediów internetowych niesie ze sobą wiele wyzwań – ze względu na naturę sieci oraz wielość i złożoność kanałów komunikacyjnych trudno jest zastosować tradycyjne metody, wymagające m.in. określenia terenu badań i obserwacji uczestników. W artykule scharakteryzowano etapy rozwoju badań nad nowymi mediami i ich odbiorcami, a następnie przedstawiono propozycję metodologii jakościowej, pozwalającej na poznawanie zachowań użytkowników w cyberprzestrzeni; omówiono też wyniki projektu badawczego przeprowadzonego zgodnie z tą metodologią.

Analizie poddano codzienne praktyki amerykańskiej młodzieży w wieku 13-17 lat, dotyczące nawiązywania kontaktów społecznych, rozrywki i wyszukiwania informacji w sieci www. Wykorzystano dane nt. aktywności online badanych oraz rejestrowane na bieżąco ustne wypowiedzi nt. ich odczuć i doświadczeń podczas korzystania z sieci. Badania realizowano przez 10 tygodni pomiędzy majem a lipcem 2010 r., do rekrutacji uczestników wykorzystano metodę kuli śnieżnej – badani wskazywali losowo kolejnych uczestników projektu spośród swoich znajomych na Facebooku. Celem projektu było określenie specyfiki codziennych praktyk, wzajemnego wpływu tych praktyk i relacji, jakie badani nawiązują w ramach partycypacyjnej kultury medialnej, oraz tego, jak praktyki te są umocowane w codziennym życiu badanych.

Badani otrzymali laptopy z oprogramowaniem Morae, służącym do testowania użyteczności stron www. Uruchamiało się ono wraz z przeglądarką Internet Explorer i rejestrowało działania użytkowników. Wykorzystano opcje programu pozwalające na rejestrację danych oraz zarządzanie nimi, m.in. możliwe było przypisywanie znaczników do zapisywanych działań i wypowiedzi. Przyjęta metoda umożliwiła zastąpienie fizycznego obserwatora komputerową kamerą i mikrofonem. Pozwoliła na długotrwały dostęp do otoczenia badanych i obserwację ich aktywności w sieci w czasie rzeczywistym i w kontekście, w jakim ona występuje. Dzięki nagrywanym ustnym wypowiedziom, które zastąpiły tradycyjne notatki, można było na bieżąco uchwycić myśli i odczucia badanych.

Zaproponowana metodologia była zgodna z założeniami teorii ugruntowanej, według której teorie naukowe nie powinny poprzedzać analizy, a wynikać z rezultatów badań. Wyniki pozwoliły na zmodyfikowanie klasyfikacji stron www obecnej w literaturze. Dwie podstawowe kategorie stron www to serwisy społecznościowe oraz pozostałe strony. Serwisy społecznościowe podzielono na trzy kategorie ze względu na motywacje stojące za ich wykorzystywaniem – związane z relacjami z przyjaciółmi (np. Facebook, MySpace), zainteresowaniami (np. blogi, strony tematyczne, Flickr) oraz współpracą (np. poczta elektroniczna, Google docs, strony Wiki). Zmieniono przyporządkowania niektórych stron do określonych kategorii na podstawie sposobów ich użytkowania – np. serwis YouTube uważany jest powszechnie za społecznościowy, jednak badani jedynie odtwarzali dostępne na nim treści, uznano więc, że nie pasuje on do tej kategorii.