Babin

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), skutki stresu związanego z pracą kosztują amerykańskie firmy 300 miliardów USD rocznie. Badania dowodzą też, że pracownicy zadowoleni z komfortu pracy są wydajniejsi i rzadziej chorują. Koncepcja welness, czyli dbałości o dobrą kondycję fizyczną i psychiczną personelu oraz o odpowiednie równoważenie życia zawodowego i prywatnego, zyskuje w związku z tym wśród pracodawców coraz większą popularność. Wielu z nich oferuje pracownikom instytucjonalne wsparcie w tym zakresie, traktując to jako metodę na zwiększenie produktywności, lojalności i zaangażowania personelu, obniżenie absencji chorobowej powodowanej warunkami zatrudnienia i związanych z nią strat, i zapewnienie tym samym stabilności funkcjonowania całego przedsiębiorstwa. Korporacyjne programy wellness wprowadzanie w Stanach Zjednoczonych koncentrują się głównie na zapobieganiu chorobom przewlekłym, poprawie kontroli stanu zdrowia pracowników i promocji zachowań prozdrowotnych (osoby korzystające z pakietów wellenss mogą liczyć nawet na 30% zniżki składek na ubezpieczenie zdrowotne). Zgodnie z tym trendem postępują również instytucje szkolnictwa wyższego oraz, w mniejszym stopniu, biblioteki akademickie.

Zdaniem autorów, choć dobra kondycja fizyczna jest istotnym aspektem dobrego samopoczucia, równie ważne są również inne jego determinanty i nie należy ich zaniedbywać. Przeanalizowali w związku z tym czynniki mogące wpływać na ogólny dobrostan pracowników bibliotek szkół wyższych. Interesowało ich zwłaszcza sprawdzenie, czy: 1) bibliotekarze czują się przytłoczeni bądź zestresowani, 2) jeśli tak, jakie są przyczyny tego stanu rzeczy, 3) jakie działania podejmują, by załagodzić te odczucia, 4) na ile cenią różne wymiary dobrego samopoczucia i co robią by osiągnąć ten stan w każdej możliwej kategorii. Przy omawianiu teoretycznych założeń badania powołano się na wyniki prac naukowych dotyczących źródeł stresu w pracy bibliotekarzy i przyczyn niskiej satysfakcji zawodowej oraz sposobów adresowania tych problemów w środowisku akademickim. Zreferowano również wymieniane w piśmiennictwie płaszczyzny wellness (w tym intelektualne, emocjonalne, fizyczne, społeczne, zawodowe i duchowe), przyjmując na potrzeby artykułu wielofasetową definicję tego pojęcia, wykraczającą poza koncentrację na profilaktyce zdrowotnej.

Dane do analizy zebrano przy pomocy sondażu opracowanego w systemie Qualtrics, rozesłanego w 2015 r. na listy mailingowe i dyskusyjne stowarzyszeń bibliotekarskich oraz branżowe strony na FB. Zebrano 1123 odpowiedzi (906 pełnych), w tym większość (72%) od wykwalifikowanych bibliotekarzy, 16% – do pracowników administracji bibliotecznej, 10%- personelu pomocniczego i 1% – zatrudnionych studentów. 74% badanych pracowało w bibliotece ponad 6 lat, w tym 36% powyżej 15. 50% oceniało swoje samopoczucie jako „dość optymistyczne”, 18% – bardzo optymistyczne, 17% – dość pesymistyczne, 14% – ani optymistyczne, ani pesymistyczne, 1% – bardzo pesymistyczne. Na pytanie, jak często czuli się przytłoczeni w ciągu ostatnich 6 miesięcy, 48% respondentów odpowiedziało „czasami”, 34% – „często”, 4% – „zawsze”, 12% – „rzadko”, 1% – „nigdy”. Wśród 6 możliwych powodów tego stanu rzeczy (zdrowie, rodzina, praca, spełnienie życiowe, finanse i inne), badani wskazywali pracę jako najbardziej przygnębiający czynnik (455 odpowiedzi na 1003 osoby, które wypełniły ten punkt ankiety). Proszeni o wybór 1 z 22 sposobów radzenia sobie z tym odczuciem, najczęściej zaznaczali opcje: „jem więcej” (49%), „unikam społecznych interakcji” (47%), „oglądam telewizję / filmy” (44%), „jem mniej zdrowo” (40%) i „mniej śpię” (40%). Za najważniejsze czynniki wpływające na dobre samopoczucie (7 opcji do wyboru) respondenci uznawali „życie zgodnie z własnymi przekonaniami”, (wymiar duchowy wellness)”, „dostarczanie umysłowi intelektualnych i kreatywnych wyzwań” (wymiar intelektualny) i „zdrowsze odżywanie się” (wymiar fizyczny). Odpowiedzi na pytanie o częstotliwość angażowania się w powyższe działania były spójne z zaznaczonymi wyborami i przyznawaną im rangą.

Statystyczna obróbka zebranych danych pozwoliła ustalić m.in. zależności między oceną własnego samopoczucia badanych i tym, jak często czuli się przytłoczeni (osoby nastawione bardziej optymistycznie rzadziej znajdowały się w tym stanie). Zauważono również wpływ wieku na sposób charakteryzowania własnej osoby, odczucie przytłoczenia (najbardziej optymistyczni i najmniej zestresowani byli pracownicy powyżej 56 r. życia, najbardziej pesymistyczna i zestresowana – grupa w wielu 26-45 lat) i percepcję różnych wymiarów wellness, w tym np. stosunek do zdrowego odżywania się (dla starszych osób było ono częściej bardzo ważne niż dla 20- i 30-latków) i uczenia się przez całe życie (odwrotna tendencja). Na podstawie uzyskanych wyników uznano, że poczucie przytłoczenia i przygnębienia jest wśród pracowników bibliotek akademickich dość częstym zjawiskiem. Głównym tego powodem jest praca (w tym – nadmiar obowiązków i nadgodziny oraz rozmiar instytucji), a istotny wpływ mają również czynniki indywidualne (wiek i samoocena badanych) oraz, w mniejszym stopniu, płeć (poziom stresu u kobiet był nieco wyższy). W podsumowaniu podkreślono, że bibliotekarze akademiccy cenią nie tylko fizyczne wyznaczniki ogólnego dobrobytu, tak więc biblioteki chcące wspierać swoich pracowników powinny dbać o zapewnianie im szans rozwoju zawodowego i intelektualnego. Warto również przeanalizować w kolejnych badaniach potencjał programów wellness w sektorze szkolnictwa wyższego, uwzględniających różne wymiary tego zjawiska.