Babin

Recesja gospodarcza, pogarszająca się sytuacja finansowa uczelni wyższych oraz coraz silniejsza ekspansja technologii cyfrowych wymusiły w Stanach Zjednoczonych dość radykalną restrukturyzację uczelnianych bibliotek oraz relokację miejsc pracy i środków przeznaczonych na realizację zadań tych instytucji, wpłynęły też znacząco na stan i strukturę zatrudnienia w tych placówkach oraz strategie naboru nowych pracowników. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu z ostatnich 30 lat (głównie publikacje z lat 2007-2013), omówiono i przeanalizowano politykę kadrową prowadzoną w amerykańskich bibliotekach szkół wyższych i college’ów oraz obserwowalne prawidłowości w tym zakresie; przedyskutowano również przyczyny i konsekwencje zachodzących zmian, ich potencjalne zalety i związane z nimi zagrożenia.

Autorka wyróżnia sześć głównych trendów dotyczących zarządzania bibliotecznymi kadrami, zarówno w tzw. służbach technicznych (odpowiedzialnych za gromadzenie i opracowanie zbiorów), jak i publicznych (zajmujących się udostępnianiem i obsługą użytkowników):

Wymogi programowe edukacji z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) są traktowane i rozumiane odmiennie w różnych częściach świata. W niektórych regionach studia z tej dyscypliny ograniczają się do bibliotekoznawstwa, w innych – obejmują również nauczanie z zakresu informacji naukowej, multimediów, zagadnień wydawniczych, archiwów i zarządzania rekordami, technologii, systemów informacyjnych i zarządzania wiedzą, i in. Odmiennie podchodzi się również do poziomu kształcenia i statusu uzyskiwanego po ukończeniu studiów – mianem edukacji BIN określa się np. jakiekolwiek programy BIN, czy to na poziomie licencjackim, czy wyższego stopnia, a ich ukończenie pozwala na uzyskanie statusu bibliotekarza w hierarchii służby bibliotecznej; w innych krajach natomiast określenie to, jak i uznanie statusu odnosi się wyłącznie do studiów podyplomowych. Te i inne różnice sugerują, że ewaluacja edukacji bibliotekoznawczej przy pomocy jednego, ujednoliconego instrumentu może być trudna, nie oznacza jednak, że kontrola jakości studiów BIN nie istnieje, mimo nieuchronnych rozbieżności dotyczących metod i kryteriów oceny na poziomie globalnym, regionalnym, krajowym i instytucjonalnym. W artykule, na postawie własnych doświadczeń oraz analizy dostępnej literatury przedmiotu, autorzy podjęli próbę porównania sytuacji w tym zakresie w 3 krajach: Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii i Republice Południowej Afryki, zaproponowali też typologię mechanizmów kontroli jakości kształcenia.

Kilkunastu bibliotekarzy z Biblioteki Publicznej Seattle (SPL) zamieniło tego lata pracę przy biurku na jeżdżenie po mieście rowerami wyposażonymi w wózki o ładowności ok. 230 kg, z ekspozytorami mieszczącymi jednocześnie 75 książek – wszystko w ramach pilotażowego programu „Books on Bikes” („Książki na rowerach”) mającego w innowacyjny sposób umożliwić mieszkańcom publiczny dostęp do usług SPB poza fizycznym budynkiem biblioteki i ułatwić dotarcie z ofertą biblioteczną do wszystkich zróżnicowanych społeczności aglomeracji. Zasób książek udostępnianych w ramach projektu liczy ok. 400 tytułów, w tym bestsellery, beletrystykę i literaturę niebeletrystyczną, poradniki oraz literaturę dziecięcą i młodzieżową, dobrane tak, by przyciągać uwagę potencjalnych odbiorców, zachęcać do czytania i odzwierciedlać różnorodność miasta. Obwoźne mini-biblioteki wyposażone są w mobilne łącza WiFi i tablety, na których demonstruje się potencjalnym użytkownikom, w jaki sposób pobierać przez Internet różnego typu cyfrowe materiały, korzystać ze zbiorów biblioteki i zadawać pytania bibliotekarzom; przy pomocy tych urządzeń wypożycza się też książki i aktywuje karty biblioteczne nowych czytelników.

Z badań sondażowych prowadzonych wśród studentów wynika, że poświęcają oni obecnie znacznie mniej czasu na naukę niż ich poprzednicy w ubiegłych dekadach (od lat 60. ubiegłego wieku, liczba godzin spędzanych tygodniowo na uczeniu się przez studiujących w trybie dziennym zmniejszyła się o połowę), trudno jednak jednoznacznie określić wpływu tego spadku na osiągnięcia i poziom umiejętności informacyjnych badanych. Niejasne jest również to, czy samodzielna ocena przez respondentów własnych zachowań faktycznie odzwierciedla to, co naprawdę robią w czasie przeznaczonym na naukę, i jaką część z wielogodzinnego pobytu w bibliotece, w celach edukacyjnych, poświęcają np. na zakupy online, aktualizację statusu na Facebooku czy czatowanie ze znajomymi. Aby zebrać wiarygodne dane na ten temat, autorzy przeprowadzili jesienią 2011 r. kilkutygodniowe obserwacje na próbie 730 studentów z dwóch uczelni wyższych położonych na Long Island (Stany Zjednoczone); porównali też uzyskane przez siebie wyniki z rezultatami wcześniejszych badań, realizowanych z wykorzystaniem innych metodologii.

Wiedza na temat czynników skłaniających jednostki do korzystania z poszczególnych technologii i zasobów cyfrowych ułatwia efektywne kształcenie kompetencji informacyjnych, wymagające rozumienia zarówno oczekiwań, motywacji, jak i celów uczących się osób. Trzyletni projekt finansowany przez JISC, OCLC, Oxford University i University of North Carolina (Charlotte) ma za zadanie uzupełnienie luk w badaniach nad informacyjnymi zachowaniami użytkowników, wskazanych w raporcie JISC pn. Digital Information Seeker Report. Wykorzystano w nim, jako ramy teoretyczne, koncepcję Gości i Mieszkańców, czyli nową typologię aktywności online, zaproponowaną przez D. White’a i A. Le Cornu (2011) (zob. babin.bn.org.pl/?p=405) i negującą wpływ płci i wieku na swobodę posługiwania się nowymi technologiami i zakres wykorzystywania narzędzi internetowych, analizując, jak zmieniają się sposoby zdobywania informacji przez uczniów, studentów i pracowników naukowych, w zależności od kontekstu (osobisty, instytucjonalny i in.), stanu ich potrzeb, i wraz z upływem czasu oraz zaliczaniem kolejnych szczebli edukacji. Artykuł zawiera omówienie wstępnych wyników tego projektu z pierwszych 12 miesięcy (jego zakończenia planowane na rok 2014).

Analiza danych o wykorzystaniu zasobów to standardowe narzędzie pozwalające na uzasadnienie wydatków na gromadzenie, ocenę efektywności procesów zarządzania zbiorami oraz uzasadnienie wartości usług świadczonych przez biblioteki i oferowanych przez nie źródeł. W czasach, w których instytucje te muszą szukać sposobów na legitymizację prowadzonych działań i promocję roli, jaką pełnią, produkcja, gromadzenie i wykorzystywanie takich informacji zaczyna pełnić coraz istotniejszą funkcję. Aby sprawdzić praktyki w tym zakresie, powiązane z kształtowaniem i udostępnianiem zbiorów bibliotecznych, w sierpniu 2011 r. przeprowadzono sondaż online skierowany do pracowników bibliotek akademickich ze Stanów Zjednoczonych. Artykuł zawiera prezentację wyników i wniosków z tego badania.

Badania nad efektywnością realizowanych na uczelniach wyższych programów edukacji informacyjnej oraz kompetencjami informacyjnymi studentów w środowisku edukacyjnym prowadzone są od ponad 20 lat, jednak pytanie, w jakim stopniu osoby kończące studia są faktycznie przygotowane do wyszukiwania, ewaluacji i wykorzystywania informacji w miejscu pracy, a nie nauki, pozostaje w dużej mierze nierozstrzygnięte. Szukając na nie odpowiedzi, autorzy przeprowadzili jesienią 2012 r. serię pogłębionych wywiadów z 23 amerykańskimi pracodawcami, zbierając ich opinie na temat przygotowania absolwentów uczelni do rozwiązywania problemów informacyjnych, przeanalizowali również tę kwestię z perspektywy osób, które w ciągu ostatnich sześciu lat zdobyły dyplom szkoły wyższej i podjęły pracę, wykorzystując w tym celu 5 grup fokusowych z 33 absolwentami college’ów i uniwersytetów. Artykuł jest syntezą raportu z jednego z zakrojonych na szeroką skalę badań nad zachowaniami informacyjnymi młodych dorosłych, prowadzonych przez inicjatywę Project Information Literacy we współpracy z Uniwersytetem Harvarda (Berkman Center for Internet and Society) i Szkołą Informacji Uniwersytetu Waszyngtońskiego, opublikowanego pod nazwą Learning curve: how college graduates solve information problem once they join the workplace (2012).

W 2010 r. biblioteki University of Texas w San Antonio (UTSA) otworzyły w nowym budynku wydziału Inżynierii Stosowanej i Technologii satelicką bibliotekę (IST), w założeniu pozbawioną książek w formie fizycznej, i oferującą w zamian usługi informacji naukowej, miejsca do nauki indywidualnej i grupowej, pomoc w korzystaniu z elektronicznych i drukowanych zasobów bibliotecznych oraz dobrą infrastrukturę techniczną i komunikacyjną (komputery, sieć www, urządzenia do druku, skanowania i kopiowania). Aby zapewnić studentom nowy i wygodny punkt dostępu do treści akademickich, postanowiono uruchomić w niej pilotażowy program wypożyczeń w celach naukowych czytników e-książek (por. BABIN [1], [2], [3], [4]), zawierających publikacje z zakresu inżynierii i technologii oraz dane w formie wykresów i wzorów. Głównymi celami tego projektu było sprawdzenie dostępności odpowiadających wydziałowym programom kształcenia materiałów naukowych (w tym podręczników) w odpowiednich formatach, możliwości ich efektywnego wykorzystania na czytnikach oraz zebranie opinii studentów na temat zalet i wad tego typu narzędzi.

Artykuł poświęcono analizie skutków cięć oszczędnościowych wprowadzanych w sektorze publicznym w Stanach Zjednoczonych od 2007 r., na przykładzie sytuacji dotyczącej bibliotek szkolnych w stanie Pensylwania. Autorów interesowało w szczególności wpływ likwidowania tych placówek i postępującej redukcji etatów bibliotekarzy na efektywność nauczania i osiągnięcia uczniów oraz konsekwencje ignorowania przez władze wyników badań wskazujących na wyraźną zależność między dostępnością wysokiej jakości oferty bibliotecznej a szansami edukacyjnymi lokalnej młodzieży.

Z powstałego w 2010 roku raportu OCLC „The Digital Information Seeker” wynika, że 84% użytkowników rozpoczyna poszukiwanie informacji od wyszukiwarek internetowych, a tylko 1% korzysta z witryn bibliotecznych. Podobne rezultaty uzyskano w innych badaniach użytkowników. Autorzy tych prac podkreślają znaczenie projektowania przyjaznych stron internetowych „ukierunkowanych na użytkownika”. Narzędziem pomocnym w ich tworzeniu są powtarzane okresowo badania użyteczności przeprowadzane na różnych etapach projektowania czy przebudowy witryn. Podobną strategię przyjęły władze Hunter College Libraries (HCL) (Nowy Jork) przy realizacji projektu przebudowy strony biblioteki z powodu jej przestarzałego wyglądu i braku możliwości szybkiego i prostego uzupełniania jej zawartości. Zaplanowane na dwa lata prace podjęto w 2008 roku. Nową stronę postanowiono zbudować, wykorzystując system zarządzania treścią i łącząc proces jej projektowania z badaniami użyteczności prowadzonymi na grupie użytkowników.