Babin

Amerykańskie Stowarzyszenie Bibliotek (ALA) opublikowało kilka dni temu raport The State of America’s Libraries 2015 informujący o sytuacji bibliotek publicznych, szkolnych i akademickich w Stanach Zjednoczonych, społecznym odbiorze tych instytucji, obserwowalnych w 2014 r. trendach dotyczących wykorzystania i rozpowszechniania zasobów informacyjnych oraz inicjatywach i regulacjach prawnych mających wpływ na środowisko biblioteczne i użytkowników bibliotek.

W latach 90. ubiegłego wieku zaczęto kwestionować potrzebę przeznaczania pieniędzy podatników na utrzymywanie fizycznych zbiorów i budynków bibliotecznych, a okresy recesji wymusiły ograniczanie wydatków na ważne cele społeczne, w tym kulturę i edukację, co wpłynęło negatywnie na pozycję bibliotek i innych publicznych instytucji. W Danii, w efekcie reform strukturalnych, między 2007 a 2013 r. zredukowano liczbę jednostek bibliotecznych z 550 do 466 (o 15,2%), w Norwegii, z powodu cięć rządowych budżetów, w tym okresie ich liczba spadła z 807 do 715 (o 11,4%), a w Wielkiej Brytanii z tego samego względu zlikwidowano niemal 400 bibliotek publicznych (spadek z 4567 do 4191 – o 8,2%); w krajach tych zaobserwować można również niechęć polityków do traktowania usług bibliotek jako priorytetowych dla lokalnych społeczności. Co ciekawe, w tym samym czasie, w wielu dużych miastach na świecie (m.in. w Seattle, Amsterdamie i Newcastle) wydano znaczące środki na realizację wizjonerskich projektów nowych gmachów bibliotecznych, a paradoks ten zainspirował autorkę do zbadania nastawienia decydentów do nowych bibliotecznych inwestycji, miejsca bibliotek publicznych w urbanistycznej przestrzeni i ich wartości dla mieszkańców metropolii.

Amerykańscy bibliotekarze zajmują się od lat organizacją i planowaniem usług dostosowanych do potrzeb przedstawicieli marginalizowanych grup społecznych, działając często w szarej strefie między własnym zakresem obowiązków, a obszarami działań innych służb. Lata gospodarczej zapaści stały się dla nich kolejnym sprawdzianem zmuszającym do określenia na nowo granic zawodowej odpowiedzialności i formuły postępowania w konfrontacji z życiowymi problemami czytelników, takimi jak utrata pracy czy domu. Aby zachować właściwe proporcje między świadczeniem personalizowanych usług a wchodzeniem w kompetencje pracowników opieki społecznej, i móc zaoferować potrzebującym fachową i przydatną pomoc, pracownicy bibliotek muszą rozumieć konkretne potrzeby informacyjne użytkowników znajdujących się w różnego typu kryzysowych sytuacjach, a traktowanie biblioteki jako punktu dostępu, czy też bramki do usług socjalnych wymaga całkiem nowego mentalnego nastawienia jej personelu.

Biblioteka miejska w Helsinkach zorganizowała pod koniec ubiegłego roku obywatelską akcję doboru książek do kolekcji skierowaną do lokalnych mieszkańców. Mogli oni typować anglojęzyczne pozycje, które chcieliby zobaczyć w księgozbiorze placówki, z przedstawionych do wglądu list nowości wydawniczych i wznowień, opracowanych we współpracy z firmą BTJ Finland Oy – dostawcą usług i treści dla bibliotek. Projekt zrealizowano ze środków budżetu partycypacyjnego tworzonej we współpracy z mieszkańcami, nowej Biblioteki Centralnej Helsinek.

W artykule podsumowano wyniki badania mającego na celu określenie zmian dotyczących paradygmatów zarządzania bibliotekami publicznymi w odniesieniu do ich strategii administracyjnych, struktury organizacyjnej i zakresu działalności. Wykorzystano w nim jakościowe techniki badawcze bazujące na szczegółowej analizie przypadku, rozpatrując i porównując sytuację bibliotek publicznych w Stanach Zjednoczonych i Japonii od początku lat 60. ubiegłego wieku do chwili obecnej, na przykładzie systemów bibliotecznych Nowego Jorku i Bostonu oraz Metropolitalnej Biblioteki Tokio. W ramach badania przeanalizowano dokumenty odnoszące się do zarządzania strategicznego, organizacji i procesów oraz informacje zebrane w trakcie sondaży i wywiadów z dyrektorami bibliotek i kierownictwem wyższego szczebla. Przedstawiono również wyniki przeglądu literatury poświęconej historii zarządzania bibliotekami publicznymi od początku XX w. oraz rezultaty wcześniejszych badań dotyczących administrowania tego typu instytucjami.

Na wstępie artykułu omówiono pryncypia ideowe Strategii Lizbońskiej, której celem jest m.in. asymilacja grup obywateli zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz związane z nimi wytyczne opracowane przez Ministerstwo Kultury Republiki Słowacji. Biblioteki publiczne na Słowacji zostały zobowiązane do przeciwdziałania marginalizacji najmniej uprzywilejowanych grup obywateli poprzez rozwój czytelnictwa, zapewnienie dostępu do informacji oraz aktywizację kulturalną. W artykule przedstawiono wyyniki badania dotyczącego stanu realizacj tych założeń w odniesieniu do dzieci romskich oraz adresowanych do nich usług bibliotek.

W artykule omówiono zmiany zachodzące na rynku książki w Stanach Zjednoczonych, w tym postępujące zróżnicowanie i dezintermediację współczesnego krajobrazu wydawniczego Ameryki Północnej, związane z coraz silniejszą pozycją niezależnych wydawców i rosnącą popularnością ruchów DIY (zrób to sam) oraz samodzielnego publikowania przez autorów swoich prac przy pomocy internetowych serwisów i platform e-publishingu. Przedstawiono również relacje między bibliotekami a małymi oficynami wydawniczymi, wyzwania związane z włączaniem publikowanych w niezależnym obiegu tytułów do zbiorów bibliotecznych oraz inicjatywy podejmowane w środowisku bibliotek szkolnych w celu wspierania i promocji niezależnej działalności wydawniczej.

Joga staje się w Stanach Zjednoczonych coraz bardziej rozpowszechnioną metodą treningu ciała i umysłu (w 2012 r. praktykowało ją już ponad 20 mln mieszkańców tego kraju, czyli 8,7% populacji), a jej popularność postanowiono wykorzystać także w miejscach nie kojarzonych zazwyczaj z ruchem i aktywnością fizyczną, czyli w bibliotekach szkolnych i publicznych. Coraz więcej amerykańskich placówek tego typu (w tym ok. 37% bibliotek publicznych) włącza zajęcia jogi do swojej oferty traktując to jako sposób na pozytywny marketing, pozyskiwanie nowych użytkowników oraz kolejną z metod promocji czytelnictwa i wspierania nauki czytania.

Liczba i zakres cyfrowych zasobów w postaci e-książek, audiobooków i innych mediów oferowanych w amerykańskich bibliotekach publicznych stale się zwiększa, a nowym trendem jest ich udostępnianie podróżnym w całym kraju w filiach bibliotecznych otwieranych na krajowych i międzynarodowych lotniskach (por. babin.bn.org.pl/?p=2206). Placówki tego typu działają już m.in. w Filadelfii, Seattle, Manhattan (Kansas), Fort Lauderdale, Boise (Idaho) i San Antonio, a wiele nowych lotniskowych bibliotek jest w fazie przygotowań. Miejsca te mają różne formy organizacyjne i regulaminy – część z nich umożliwia np. pobieranie określonych publikacji elektronicznych wszystkim chętnym, inne wymagają natomiast, by użytkownicy byli mieszkańcami miast w których zlokalizowane są wypożyczalnie. W artykule przybliżono ich działalność i zasady jej prowadzenia na przykładzie 2 placówek ze stanu Idaho i Teksas.

Pojęcie „dzieci i młodzieży specjalnej troski” odnosi się zarówno do osób, które mają fizyczne, emocjonalne lub kognitywne defekty, jak i do tych, które są społecznie, ekonomicznie lub edukacyjnie marginalizowane (także ze względu na zły stan zdrowia). Ponieważ biblioteki publiczne mają zapewniać realizację informacyjnych, rekreacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych potrzeb wszystkich obywateli, powinny również zapewniać obsługę definiowanych powyżej, specjalnych typów odbiorców, w tym tych, którzy z różnych względów nie są w stanie samodzielnie odwiedzać placówek bibliotecznych. W artykule zreferowano wyniki badania analizującego usługi słoweńskich bibliotek publicznych skierowane do 3 grup użytkowników, narażonych na wykluczenie informacyjne nie tylko ze względu na młody wiek, lecz również szczególny stan lub życiowe okoliczności: osób przebywających w szpitalach, zakładach poprawczych, karnych i zamkniętych ośrodkach dla nieletnich oraz dzieci i młodych dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi. Przedstawiono również rezultaty obszernego przeglądu światowego piśmiennictwa poświęconego obsłudze w bibliotekach publicznych dzieci i młodzieży, defaworyzowanych populacji, a także zakresowi, poziomowi i zasadom świadczenia tego typu serwisów w Słowenii oraz związanym z tym badaniom.