Babin

W artykule przedstawiono historię i przekształcenia organizacyjne Instytutu Bibliotekoznawstwa Biblioteki Narodowej Republiki Czeskiej (IB) oraz szczegółowo scharakteryzowano jego stan aktualny, zakres działań i osiągnięcia ostatnich lat.

Liczba dostępnych w sieci cyfrowych danych podwaja się co dwa lata, a w tak szybko rozrastającym się środowisku języki informacyjno-wyszukiwawcze stanowią kluczowy komponent systemów informacyjnych, zwłaszcza w kontekstach akademickich i branżowych, powiązanych z produkcją i gromadzeniem specjalistycznych informacji wysokiej jakości. Słowniki kontrolowane używane są w nich zarówno do opisu zawartości dokumentów jak i ułatwiania do nich dostępu zgodnie z określonymi potrzebami informacyjnymi użytkowników. W erze Google użytkownicy przyzwyczajeni są do korzystania z prostych systemów wyszukiwawczych, które wymagają jedynie wprowadzenia słów kluczowych, by przekierować do poszukiwanej informacji. Choć mechanizmy te są efektywne, mogą zawodzić w przypadku wyszukiwania konkretnych, specjalistycznych materiałów. Wyniki badań dowodzą, że konceptualne wyszukiwania bazujące słownikach kontrolowanych mogą być w takich przypadkach bardziej efektywne niż wyszukiwania przez słowa kluczowe, warto więc szukać sposobów na poprawę tych narzędzi, a tym samym poprawę dostępności informacji. W artykule omówiono piśmiennictwo poświęcone językom indeksowania, a następnie zaprezentowano opracowany przez autorów, na wpół zautomatyzowany model aktualizacji słownika kontrolowanego z uwzględnieniem perspektywy użytkownika, poprzez użycie korpusu tekstowego oraz ekstrakcję i analizę rejestrów kwerend (ang. query logs).

Biblioteki są jednym ze środowisk, w których w coraz większym stopniu faworyzuje się podejmowanie decyzji oparte na dowodach, czyli gromadzonych i interpretowanych danych na temat złożonych procesów związanych z wyszukiwaniem informacji, a prowadzenie badań staje się dla tych instytucji niezmiernie istotne dla podtrzymania swojej roli, funkcjonalności i wizerunku. Coraz więcej bibliotekarzy akademickich poddaje więc ocenie świadczone usługi i prowadzi badania w celu poprawy ich jakości i dostosowania do aktualnych potrzeb użytkowników, oraz zwiększenia własnych szans na awans zawodowy. W artykule omówiono publikacje ukazujące się w trzech czołowych angielskojęzycznych czasopismach zakresu bibliologii i informatologii (BIN), koncentrujących się na zagadnieniach usług informacji naukowej.

Traktując jako punkt wyjścia teorie ujmujące informację jako dokumentacyjną formę określonych praktyk komunikacyjnych oraz koncepcje wywodzące się z teorii kultury, w artykule przeanalizowano pojęcie dzieła w modelu FRBR (Functional Requirements for Bibliographic Records) w odniesieniu do autorstwa, ur-tekstu (oryginalnej, najwcześniejszej formy tekstu) i intertekstualności, zwracając uwagę na konsekwencje wbudowanych w ten model założeń ideologicznych, w tym „niebezpieczeństwo abstrakcji” i zagrożenia płynące z idealistycznego podejścia do informacji. Zaproponowano również argumentację uzasadniającą historyczno-społeczne sposoby myślenia o praktykach dokumentacyjnych, uznające materialność znaków dokumentacyjnych oraz ich przynależność do instytucjonalnych i logonomicznych systemów.

W artykule omówiono, na podstawie dokonanej analizy bibliometrycznej, wzory publikowania w jednym z receznowanych, międzynarodowych czasopism z dziedziny bibliologii i informatologii: International Information & Library Review (IILR), aby ustalić jego poczytność i siłę oddziaływania w ciągu ostatniej dekady wg wskaźników cytowalności (Impact Factor) i szybkości oddziaływania (Immediacy Index).

Naukowcy prowadzący badania z zakresu potrzeb informacyjnych oraz wyszukiwania i wykorzystania informacji (ang. information needs, seeking and use – INSU) – jednej z subdyscyplin bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (ang. LIS), zwracają od lat uwagę na konieczność ugruntowania konceptualnych i teoretycznych podstaw tej dziedziny, tym niemniej, w piśmiennictwie bibliologicznym i informatologicznym znaleźć można niewiele modeli badania i objaśniania znaczeń kluczowych konceptów służących do opisu badanych na gruncie teorii LIS zjawisk, a dotychczas przeprowadzone prace badawcze poświęcone aparatowi pojęciowemu INSU wskazują na niejednoznaczny charakter używanej terminologii i konieczność jej uściślenia. W artykule, na podstawie przeglądu literatury przedmiotu, omówiono krytycznie różne metodologie stosowane w badaniach nad pojęciami w LIS. Przedstawiono również innowacyjne podejścia do odkrywania znaczeń, bazujące na analizie konceptualnej i zapożyczone z badań nad teorią i praktyką pielęgniarstwa, przeprowadzając przy użyciu wskazanych technik i zasad skróconą analizę pojęcia usage (użytkowanie, wykorzystanie) w LIS i INSU.

W artykule omówiono wyniki badania poświęconego ewolucji metod i technik badawczych wykorzystywanych przez bibliotekoznawców i specjalistów informacji naukowej. W celu identyfikacji wybieranych i stosowanych przez nich strategii badawczych, dokonano ilościowej i jakościowej analizy artykułów naukowych opublikowanych między 2001 a 2010 r. w trzech renomowanych czasopismach z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN): Journal of Documentation (JDoc), Journal of the American Society for Information Science & Technology (JASIS&T) i Library & Information Science Research (LISR).

Prowadzenie badań i publikowanie ich wyników ma istotny wpływ na ocenę pracy i awans zawodowy bibliotekarzy zatrudnionych w placówkach naukowych, działalność naukowa jest też niezbędna by utrzymać status bibliotek jako instytucji wspierających innowacje i rozwój wiedzy. W artykule omówiono specyfikę aktywności naukowej pracowników bibliotek nauk ścisłych, medycznych i technicznych (STM) oraz najnowsze trendy i obszary badawcze w bibliotekoznawstwie i informacji naukowej (BIN), odwołując się do wyników analizy angielskojęzycznych artykułów, które ukazały się w latach 2008-2012 w czterech czasopismach bibliotekoznawczych: Health Information & Libraries Journal, Issues in Science & Technology Librarianship, Journal of the Medical Library Association i Science & Technology Libraries.

Artykuł poświęcono historii badań z zakresu bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, nauki o bibliografii i bibliologii w Rosji, określeniu kryteriów i identyfikacji szkół badań w tych dyscyplinach oraz prezentacji projektów badawczych realizowanych obecnie przez Rosyjską Publiczną Bibliotekę Naukowo-Techniczną Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk.

W czasach ograniczeń budżetowych i rosnących wymagań użytkowników, jednym z rozwiązań pozwalających, bez nadmiernych kosztów dla bibliotek, na zapewnienie odbiorcom dostępu do poszukiwanych przez nich zasobów jest wspieranie rozwoju otwartych zasobów, dostępnych bezpłatnie online. Autorzy prac naukowych mają do dyspozycji dwie drogi do otwartego dostępu: złotą (publikowanie bezpośrednio w czasopismach open access) i zieloną (samodzielne archiwizowanie e-printów w otwartych repozytoriach lub na własnych stronach www). Korzyści z wolnego dostępu do publikacji naukowych to nie tylko pieniądze oszczędzane przez biblioteki, ale również zwiększanie zasięgu i wpływu naukowego udostępnianych w tym modelu artykułów, szybsze rozpowszechnianie informacji, wzmacnianie współpracy środowisk akademickich i lepszy dostęp do wyników badań. Ponieważ bibliotekoznawcy i specjaliści informacyjni powinni zdawać sobie sprawę z zalet open access (OA) i wspierać w każdy możliwy sposób publikowanie w wolnym dostępie, w tym przez stosowanie tej metody w stosunku do własnych prac akademickich, autorzy postanowili sprawdzić, czy teksty autorów związanych z bibliotekoznawstwem i informacją naukową (BIN) poświęcone problematyce otwartego dostępu będą szerzej dostępne w tym modelu.