Babin

Przez stulecia biblioteki stanowiły główną, jeśli nie najważniejszą infrastrukturę badawczą instytucji akademickich i, choć wraz z rozwojem technologicznym i ewolucją form komunikacji naukowej i systemów edukacji ich funkcje uległy znaczącym zmianom, nadal odgrywają one kluczową rolę w zapewnianiu trwałego dostępu do dokumentacji badań naukowych obecnym i przyszłym pokoleniom. W artykule omówiono główne szanse i wyzwania dla tych instytucji, w kontekście cyfrowych badań i elektronicznej infrastruktury jako warunków rozwoju e-nauki, przedstawiono również przykłady możliwych działań mogących wspierać środowisko naukowe i upowszechnianie wiedzy, koncentrując się na znaczeniu współpracy na szczeblu lokalnym, międzynarodowym (zwłaszcza w odniesieniu do Europy) i w skali globalnej.

Liczba i zakres cyfrowych zasobów w postaci e-książek, audiobooków i innych mediów oferowanych w amerykańskich bibliotekach publicznych stale się zwiększa, a nowym trendem jest ich udostępnianie podróżnym w całym kraju w filiach bibliotecznych otwieranych na krajowych i międzynarodowych lotniskach (por. babin.bn.org.pl/?p=2206). Placówki tego typu działają już m.in. w Filadelfii, Seattle, Manhattan (Kansas), Fort Lauderdale, Boise (Idaho) i San Antonio, a wiele nowych lotniskowych bibliotek jest w fazie przygotowań. Miejsca te mają różne formy organizacyjne i regulaminy – część z nich umożliwia np. pobieranie określonych publikacji elektronicznych wszystkim chętnym, inne wymagają natomiast, by użytkownicy byli mieszkańcami miast w których zlokalizowane są wypożyczalnie. W artykule przybliżono ich działalność i zasady jej prowadzenia na przykładzie 2 placówek ze stanu Idaho i Teksas.

Wykazy literatury ze studenckich prac badawczych i dyplomowych mogą stanowić dla bibliotek cenne źródło informacji przydatnych przy doborze nowych materiałów do kolekcji oraz opracowywaniu programów edukacji informacyjnej. Z perspektywy kształtowania zbiorów przyjmuje się, że obserwowanie zachowań i praktyk użytkowników bibliotek akademickich da bibliotekarzom wiedzę na temat ich potrzeb, z kolei z perspektywy edukacyjnej – że bibliotekarze wiedzą, co powinni robić studenci, a ewaluacja ich dokonań pozwoli dowieść efektywności prowadzonych szkoleń. Aby sprawdzić sposób wykorzystywania przez studentów zasobów bibliotecznych oraz zebrać wnioski na temat polityki gromadzenia i szkoleń , autorzy przeprowadzili analizę spisów piśmiennictwa cytowanego w pracach licencjackich trzech wydziałów jednej z amerykańskich uczelni.

RDA to nowy międzynarodowy standard opisu i dostępu do wszystkich typów zasobów informacyjnych, rozwijany na podstawie nowych modeli konceptualnych i funkcjonalnych wymagań, jako sieciowe narzędzie dla ery cyfrowej. Przeznaczono go do użytku w kontekście międzynarodowym, a trzy mechanizmy mające zapewnić jego internacjonalizację to ścisłe dopasowanie do akceptowanych na forum międzynarodowym norm, koncepcji i zasad, uznanie wkładu i współpracy międzynarodowej społeczności oraz włączenie instrukcji mających ułatwić stosowanie standardu w różnych kontekstach kulturowych i lingwistycznych. Ponieważ przyjęcie RDA na całym świecie zależne jest od dostępności przetłumaczonego tekstu standardu w językach katalogowania poszczególnych krajów, podejmuje się starania w kierunku stworzenia jego kolejnych wersji językowych. W czasie pisania artykułu, nowa instrukcja katalogowania dostępna była w języku angielskim, francuskim i niemieckim, a prace nad jej chińską, szwedzką i hiszpańską wersją były bliskie zakończenia.

Pojęcie „dzieci i młodzieży specjalnej troski” odnosi się zarówno do osób, które mają fizyczne, emocjonalne lub kognitywne defekty, jak i do tych, które są społecznie, ekonomicznie lub edukacyjnie marginalizowane (także ze względu na zły stan zdrowia). Ponieważ biblioteki publiczne mają zapewniać realizację informacyjnych, rekreacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych potrzeb wszystkich obywateli, powinny również zapewniać obsługę definiowanych powyżej, specjalnych typów odbiorców, w tym tych, którzy z różnych względów nie są w stanie samodzielnie odwiedzać placówek bibliotecznych. W artykule zreferowano wyniki badania analizującego usługi słoweńskich bibliotek publicznych skierowane do 3 grup użytkowników, narażonych na wykluczenie informacyjne nie tylko ze względu na młody wiek, lecz również szczególny stan lub życiowe okoliczności: osób przebywających w szpitalach, zakładach poprawczych, karnych i zamkniętych ośrodkach dla nieletnich oraz dzieci i młodych dorosłych z zaburzeniami rozwojowymi. Przedstawiono również rezultaty obszernego przeglądu światowego piśmiennictwa poświęconego obsłudze w bibliotekach publicznych dzieci i młodzieży, defaworyzowanych populacji, a także zakresowi, poziomowi i zasadom świadczenia tego typu serwisów w Słowenii oraz związanym z tym badaniom.

W dominujących w ostatnich latach teoriach i debatach poświęconych przyszłości bibliotek akademickich oraz strategiom poprawy ich atrakcyjności i lepszej integracji z kampusami, mówi się dużo o ich roli „trzeciego miejsca” z koncepcji R. Oldenburga (1989), a w centrum uwagi umiejscawia się studentów i jakość ich doświadczeń związanych z uczeniem się. Autorzy prezentują w tekście swój głos w tej dyskusji, wskazując, że efektywność i osiągnięcia uczelni ocenia się obecnie nie tylko na podstawie poziomu doskonałości naukowej i wyników w rankingach, lecz także w kategoriach transferu technologii między nauką a biznesem, dopasowania programów kształcenia do potrzeb rynków pracy oraz „zatrudnialności” (ang. employability) absolwentów, co należy uwzględniać w planach rozwoju bibliotek szkół wyższych, rozszerzając zakres ich usług o aspekty związane z pracą. Sugerują również, że placówki te mogą wypełnić swoje zobowiązania wobec uczelni i społeczeństwa, bazując na modelu przestrzeni coworkingowych i sieci społeczności, i proponują włączenie tych nowych funkcji do koncepcji centrów kształcenia (ang. learning centres), czyli nowego modelu działalności bibliotecznej.

Z uwagi na wysokie koszty serwerów i przechowywania danych, w pierwszych dekadach istnienia zintegrowanych systemów bibliotecznych (ZSB), biblioteki decydowały się często zakup takich platform w ramach konsorcjum, lub na rozwój własnych, skomercjalizowanych później rozwiązań (np. NOTIS, VTLS). Pod koniec lat 90. i na początku XXI w., wiele z tych instytucji odeszło od współdzielenia ZSB i dokonało migracji na własnościowe systemy działające w odrębnych środowiskach, jednak rozwój usług przetwarzania i składowania danych w chmurze obliczeniowej i modelu SaaS (oprogramowania jako usługi), spowodował ponowny wzrost zainteresowania zdalnie zarządzanymi i użytkowanymi wspólnie ZSB następnej generacji. Systemy te wybierane są obecnie nie tyle ze względu na oszczędności wydatków na infrastrukturę, lecz w związku z potrzebą współpracy bibliotek w zakresie wspólnych zakupów, metadanych i innych bibliotecznych operacji. W artykule omówiono najważniejsze cechy współczesnych ZSB, które warto uwzględnić przy podejmowaniu decyzji o zmianie lub aktualizacji oprogramowania, konsorcyjne opcje współdzielenia systemów oraz wyzwania związane z wyborem wspólnych rozwiązań. Przedstawiono również przykłady umów dotyczących ZSB, zawartych przez konsorcja bibliotek akademickich ze Stanach Zjednoczonych.

Artykuł poświęcono analizie źródeł satysfakcji zawodowej absolwentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej (BIN) oraz wpływu strukturalnych i technologicznych zmian w środowisku bibliotecznym na tradycyjnie wysoki poziom zadowolenia z pracy wśród amerykańskich bibliotekarzy. Wykorzystano w nim dane zebrane w pierwszej fazie badania dotyczącego kwestii kadrowych w BIN (Workforce Issues in Library and Information Science – WILIS), realizowanego w latach 2005-2012 i finansowanego przez amerykański Instytut Usług Muzealnych i Bibliotecznych (IMLS). Celem projektu było przyczynienie się do lepszego zrozumienia problemów z którymi stykają się specjaliści BIN, związanych z edukacją, rozwojem zawodowym, środowiskiem pracy i retencją personelu.

Narzędzia sieci 2.0 wdrażane w bibliotekach akademickich służą głównie do kontaktów z czytelnikami i promocji bibliotecznych zasobów i usług, nie używa się ich natomiast powszechnie w celu zarządzania wiedzą (ang. knowledge management – KM), definiowanego w artykule jako umiejętność tworzenia przez organizację nowej wiedzy, jej rozpowszechniania i wykorzystywania przy projektowaniu nowych produktów, systemów i serwisów. W instytucjach non-profit, takich jak biblioteki, których nowe zadania obejmują wyszukiwanie informacji dla użytkowników i zdobywanie wiedzy, KM może poprawić komunikację między pracownikami i kierownictwem, pomagać bibliotekarzom oraz promować kulturę uczestnictwa i wymiany informacji. Zreferowane przez autorów, przeprowadzone w skali globalnej badanie, miało na celu sprawdzenie świadomości bibliotekarzy akademickich w zakresie praktyk dzielenia się i zarządzania wiedzą oraz określenie czynników warunkujących prawdopodobieństwo implementacji w bibliotekach KM przy użyciu technologii 2.0.

W czasach ograniczeń budżetowych i rosnących wymagań użytkowników, jednym z rozwiązań pozwalających, bez nadmiernych kosztów dla bibliotek, na zapewnienie odbiorcom dostępu do poszukiwanych przez nich zasobów jest wspieranie rozwoju otwartych zasobów, dostępnych bezpłatnie online. Autorzy prac naukowych mają do dyspozycji dwie drogi do otwartego dostępu: złotą (publikowanie bezpośrednio w czasopismach open access) i zieloną (samodzielne archiwizowanie e-printów w otwartych repozytoriach lub na własnych stronach www). Korzyści z wolnego dostępu do publikacji naukowych to nie tylko pieniądze oszczędzane przez biblioteki, ale również zwiększanie zasięgu i wpływu naukowego udostępnianych w tym modelu artykułów, szybsze rozpowszechnianie informacji, wzmacnianie współpracy środowisk akademickich i lepszy dostęp do wyników badań. Ponieważ bibliotekoznawcy i specjaliści informacyjni powinni zdawać sobie sprawę z zalet open access (OA) i wspierać w każdy możliwy sposób publikowanie w wolnym dostępie, w tym przez stosowanie tej metody w stosunku do własnych prac akademickich, autorzy postanowili sprawdzić, czy teksty autorów związanych z bibliotekoznawstwem i informacją naukową (BIN) poświęcone problematyce otwartego dostępu będą szerzej dostępne w tym modelu.